Өкінішке орай, шенеуніктер Қазақстанның басқа оқу орындарына назар аудармай, бірнеше зияткерлік мектептер (НЗМ) мен элиталық “Назарбаев Университеті” арқылы жасанды “элита” жасауды жалғастыруда. Статистика көрсетіп отырғандай, 2019 жылы НЗМ-де бір баланы оқытуға мемлекет ай сайын 200 мың теңге, ал кәдімгі мектепте – 17 мың теңге жұмсады. Айырмашылық айқын.
Картинаның ауқымын толық көру үшін “Назарбаев Университетін” қаржыландыруға көз жүгіртсек жеткілікті. Сол 2019 жылы ол республикалық бюджеттен 37 миллиард теңгеден астам немесе әрбір студентке есептегенде орта есеппен 10 миллион теңгеден алды. Сонымен қатар, қарапайым университеттердің студенттеріне жұмсалатын шығындар әлдеқайда қарапайым. Мысалы, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде бір студентті оқыту жыл сайын 600-700 мың теңгеге түседі. Ал, аймақтық университеттер туралы үндемей-ақ қояйын, онда тиісті көрсеткіш 500 мыңнан төмен.
Біреулер элиталық мектептер мен университеттің оқушылары біздің республикамызды жарқын болашаққа жетелейтіндер деп ойлайды. Бірақ “Болашақ” бағдарламасын білеміз, оның аясында он мыңнан астам қазақстандық шетелдік үздік университеттерде білім алды. Бірақ экономиканың басым секторларының мамандары болуы тиіс осы бағдарламаның түлектері қайда кеткені белгісіз. Оларға мемлекет бір жарым миллиард доллар жұмсады.
Тағы бір мәселе – Қазақстанда жоғары білім бұрыннан бері бизнеске айналды. Жоғары оқу орнының лоббилері төлеп оқитындар санын және сол арқылы өз кірістерін барынша арттыру үшін бәрін жасады. Бүгінгі таңда ақша болады, кез-келген адам жоғары білім дипломын ала алады. Әрине, мұның бәрі жоғары білімнің құлдырауына ықпал етеді, өйткені білімі жоқ, дипломы бар адамдар көбейіп келеді.
Ұлттық интеллигенция ұсынған білім беру саласынан орыс тілін алып тастау талабы білім беру жүйесінің құлдырауына ықпал етеді. Халықаралық қарым-қатынас тілі ретінде орыс тілінің арқасында сырттан білім беру және ғылыми-техникалық ақпаратты, жалпы көп ақпарат аламыз. Егер біз орыс тілін алып тастасақ, онда біз бұл ақпаратқа қол жеткізе алмаймыз.
Сондықтан қараңғы білімсіз адамдар шенеуніктерге, штаттық ұлтшыл патриоттарға, діни кертартпаларға және басқа да алаяқтарға өте пайдалы, өйткені бұл көп жылдар оларды кедергісіз басқауға мүмкіндік береді. Латын әліпбиін енгізу тек осы сәтті жақындатады. Сыни тұрғыдан ойлауға қабілетсіз, басқа тілдерді білмей балама ақпарат алу мүмкіндігінен айырылған сауатсыз жастар қазіргі заманғы адам жанының әлеуметтік инженерлері өздеріне қажет икемді топты сомдайтын болады.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: treningclub.by
