Бүгінгі таңда сарапшылар Ливия, Таяу Шығыс және Оңтүстік Кавказдағы қақтығыстарды белсенді талқылауда. Осы оқиғалардың барлығына Түркияның қатысы бар екенін ескере отырып, кейбір ойшылдар оның басшылығы Осман империясын қайта жандандыруға тырысып жатыр деп санайды. Бұл шынында да солай ма?
Бұл сұрақтың жауабын табу үшін қазір Түркия Республикасы қатысып жатқан қақтығыстарды қарастыру қажет. Олардың бірі Ливияда өтуде, онда Түркияның Қарулы Күштері күресіп жатқан тараптардың біріне – Ұлттық келісім үкіметіне көмек көрсетіп жатыр.
Ливиядан басқа, Түрік тарапы Сирияның шекаралас аймақтарына мықтап орналасып, осы елде “қауіпсіздік аймағын” құруға бағытталған бірнеше әскери операцияларды жүзеге асыруда. Сонымен қатар, Түрік әскерлері Ирак аспанында өздерін еркін сезінеді, оның аумағында олар үнемі соққы беруде.
Енді, міне, Таулы Қарабақтағы қақтығыс. Оған Түркияның қатысы бар екеніне менің тіпті күмәнім жоқ. Шынында да, қақтығысушы тараптарды бітімге шақырудың орнына, ол отқа май құйып, Әзірбайжанға қолдау көрсетті.
Егер XVII ғасырдағы Осман империясының картасын қарасақ, Түркия араласқан жоғарыда аталған қақтығыс ошақтары картаның негізгі аумағында екенін түсіну қиын емес. Яғни, Түрік тарапы осы аймақтардағы ықпалды нығайту үшін күресуде, бұл өз кезегінде империялық қуатты қалпына келтіру әрекеттерін растайды.
Картаны қалдырып, ең соңғы саясатқа көшейік. “Ескі” Осман территориясынан басқа, Түркияның Орталық Азияға бет алып отыр. КСРО ыдырағаннан кейін, Анкарада бірден Осман империясын жаңғырту үшін Орталық Азия республикаларын “қолға түсіргісі” келгені ешкімге құпия емес. Бұл бағыттағы жұмыс негізінен экономикалық көмек көрсету және білім беру мекемелерін құру арқылы жүзеге асырылды. Қазір әлдеқайда “жаңа” тәсілдер. Олардың бірі – Тұран армиясын құру. Бұл Анкараның түркітілдес мемлекеттер – Қазақстан, Түркия, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан және Әзірбайжанды біріктіруді көздейтін әскери блогы.
Алайда, бір “бірақ” бар. Түрік жоспарлаушылары Тұран армиясын құру туралы әңгіме бастағанда, олар Әзірбайжанға салыстырғанда, Қазақстанда және Орталық Азияның басқа да елдерінде пантюркизм идеялары кең таралмаған және халық арасында жаппай қолдау таппайтынын ескермейді.
Жалпы, біздің республикалардың империяға ешқандай қатысы жоқ екені тарихтан белгілі болса, Түркия Республикасы Орталық Азия аймағы елдерімен Осман империясын қалай қайта жандандырғысы келді. Оның үстіне, Орда мен Осман империясы бәсекелес мемлекеттер және бір-біріне қас болды.
Меніңше, Түркия Кавказ бен Орталық Азиядағы АҚШ пен Батыстың қолшоқпары ретінде әрекет етіп отыр, ол Ресей мен Қытайды осы аймақтардан шығаруға тартылған. Анкараға бағытталған көптеген ұйымдар дәл осы мақсатта пантюркистік идеологияны нығайтуда. Сондықтан да біз Эрдоганның Қазақстан, Өзбекстан және Қырғызстандағы түрлі шабармандарының белсенділігін көріп отырмыз.Осман империясын жаңа кезеңде жандандыру әрекеті сөзсіз аймақтағы барлық елдерде шағын және ірі қақтығыстарға әкеледі. Яғни, пантюркистерді өңірдегі тұрақтылықты әлсіретуге ұмтылған исламшылармен, батысшыл үкіметтік емес ұйымдар және ұйымдасқан қылмыстық топтармен бір қатарда, экстремистер ретінде де қарастыру керек.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: tsargrad.tv
