Тәуелсіздік алғаннан бастап Қазақстан өзін халықтар достығы идеясын белсенді ілгерілететін толерантты мемлекет ретінде көрсетті. Біздің республикамыздың билігі ұзақ уақыт бойы көпұлтты мемлекет бола тұра елде бейбітшіліктің сақталғаны өзінің ең маңызды жетістіктерінің бірі деп санады. Алайда, мұның бәріне қарамастан, көрініс идеалдан алыс.
Әрине, Қазақстан 90-шы жылдары Орталық Азия республикаларында болған көптеген ауқымды ұлттық қақтығыстардан аулақ болды. 90-шы жылдардан кейін, біздің еліміздің басшылығы халықтар достығы идеясын қолдауға тырысты, бірақ қазіргі кезде бұрынғы толерантты мемлекет бейнесі өзгерді.
Сонымен, 2006 жылы қазақтар мен ұйғырлар арасында қақтығыс, 2007 жылы Маятас ауылында ұйғырларға қарсы қақтығыс, 2015 жылы Бостандық ауылында тәжіктердің бүлігі және 2020 жылы Қордай ауданындағы тәртіпсіздіктер орын алды. Айтып өткенімдей, жағдай идеалдан алыс.
Орыс халқы өкілдерімен шиеленіс те байқалады. Мұнда орыс тілінің мәртебесі мәселесі басты рөлді атқарады. Желіде тілге байланысты жанжалдар, арандатушылық ақпарат таратылуда, ал өткен айда Павлодарда рұқсат берілген митинг өтті, оның барысында ұлтшылдар орыс тілін ресми мәртебесінен айыруды талап етті. Мұның бәрі біздің мемлекетімізде руссофобиялық науқан басталғанын білдіреді, бұл сайып келгенде Қордайдағыдай бүлікке жеткізуі мүмкін.
Менің ойымша, бұл процестердің барлығы Қазақстанда ұлтшылдық идеяның күшеюімен байланысты, ұлтшылдықтың мұндай түрі ұлттық шовинизмге өте жақын. Бұл құбылыс қоғамның әлеуметтік мәдениетінің төмендігімен байланысты.
Ұлтшылдықтың дамуына халықтың білім деңгейінің төмендеуі және елдегі өмір сүру деңгейінің біртіндеп нашарлауы нәтижелі негіз болып табылады. Әлемдік тәжірибе қамтамасыз етілмеген халықтың дұшпандыққа, тіпті зорлық-зомбылыққа бейім екенін дәлелдеп отыр.Әлемдік дағдарыс пен экономиканың құлдырауы аясында этносаралық агрессияның жалпы деңгейі тек артатынын күтуге болады.
Этносаралық қақтығысқа Батыс пен Қытай сияқты үшінші тарап қызығушылық танытуы мүмкін екенін ұмытпаған жөн. Неліктен? Этносаралық дұшпандықтың күшеюі мемлекетті тұрақсыздандырады және оған ықпал ету оңайырақ болады.
Мемлекет Қордайдағы дұнған бүлігін ұлтаралық өшпенділіктің көрінісі ретінде мойындамады, бұл қайғылы фактор ғана емес, сонымен бірге республикадағы шиеленіс жағдай және жаппай діни және ұлтшылдық көңіл-күйдің болуын жоққа шығару алаңдауға тұрарлық белгі. Сонымен қатар, кейбір депутаттар мен шенеуніктер тіпті ұлттық патриоттық сезімде де ойнауға тырысады және бюджеттен субсидияланған қазақ тіліндегі басылымдардың парақшаларын радикалдарға ашып, төзбеушілік пен руссофобияны насихаттауға ықпал етеді. Украина уақыт өте келе жаппай күшке айналатын қолды ұлтшылдар және нацистермен мұндай ойындар неге жеткізетінін бәріне өз тәжірибесінде көрсетті.
Сұлтанбек Агеев, Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
Сурет: rostov.kp.ru
