Қазақстанда сыртқы күштердің ықпалымен тез арада саяси күшке айналып, парламенттік сайлау қарсаңындағы елдегі жағдайды шайқалтуы мүмкін жаппай әлеуметтік толқулар үшін жағдай қалыптасты.
Біріншіден, республикада әлі де ресми статистика қадағалай алмай отырған кедейлік пен жоқшылықтың деңгейі жоғары. Мәселен, өткен жылы биліктің статистикалық мәліметтері бойынша, Қазақстанда тек 4,5% ғана қазақстандық кедейлік шегінде болды. Алайда, Дүниежүзілік Банктің 2015 жылы жүргізген есептеулері азаматтардың 26%-ы, яғни халықтың төрттен бір бөлігі біздің елімізде кедей деп саналуы керек екенін айқын көрсетеді.
Екіншіден, коронавирус індеті және оның теріс салдары Қазақстанның тұрақсыз экономикасын әлсіретті. Жетекші халықаралық қаржы институттарының болжамдары бойынша еліміздің ЖІӨ жылдық көрсеткіші -2,7%-ды құрауы мүмкін. Теріс өсу қарқыны 21 жылда алғаш рет тіркелетін болады. Бұл Қазақстанның экономикалық жағдайына елеулі соққы болып, соның салдарынан ол жаңа қарызға батуы мүмкін.
Осы мәселелер аясында қараша айының соңында және желтоқсанда республикада Батыс арнайы қызметтерімен үлестес Британдық және американдық ұйымдар мен қорлардың белсенденуіне байланысты ірі наразылықтар туындауы мүмкін. Айтпақшы, Қазақстанға Лондонның ықпалы Вашингтоннан кем емес. Өйткені, біздің республикамыздың барлық үш “ұлттық” стратегиясын британдық сарапшылар дайындады. Бірнеше жыл бойы Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың экономикалық кеңесшісі Ұлыбританияның бұрынғы премьер-министрі Тони Блэр болды. “Астана” халықаралық қаржы орталығын Британия құрғанын және оның бақылауында болғанын да ұмытпаған жөн. Лондонның әсері айқын.
АҚШ елшілігі тарапынан Қазақстан басшылығына көрсетіліп жатқан қысым аясында наразылық күшеюі мүмкін екенін атап өткім келеді. Білмейтіндер үшін, жақында америкалық елші Уильям Мозер Қасым-Жомарт Тоқаевтың әкімшілігіне “демократиялық реформалар” жүргізуді талап етіп, қысым көрсетіп отырғанын ашық мәлімдегенін еске салайын. Мозердің айтуынша, митингілер туралы Заңға өзгерістер енгізілгеннен кейін, біздің еліміздегі адам құқықтары бойынша жағдай жақсарады.
Жыл соңында ұлтшыл топтардың бастауымен этникалық аз ұлттардың жаңа бүлік ұйымдастыруы мүмкін. Кісі өлтіру, өртеу, шақыру қауіп-қатерімен өткен Қордай оқиғасы елдегі наразылық көңіл-күйдің жоғары екенін көрсетті. Оны ұлтшылдар пайдаланып, ұлтаралық қақтығысты бастауы мүмкін. Алайда, Кордайдағыдай жаңа қақтығыстармен күресуге біздің Республикамыздың шамасы келмейді.
Қырғызстандағыдай Батыс ұлтаралық қақтығыстар мен әлеуметтік наразылық көңіл-күйдің жоғары деңгейін пайдалана отырып, сайлау қарсаңында республикадағы саяси тұрақтылықты бәсеңдетуге тырысады деп ойлаймын. Мұның бәрі сыртқы және ішкі саясат мәселелері бойынша АҚШ және Ұлыбританияға жалбақтаудың қауіптілігін білдіреді, өйткені олардың стратегиялық мақсаты Ресейдің “жұмсақ аймағында” және Қытаймен шекара периметрі бойынша Орталық Азияда тұрақсыздық белдеуін құру болып табылады. Вашингтон мен Лондонға көне отырып, Ақорда қатты қателесіп, ішкі дүмпудің және белсенді бүлікшіл ұлтшыл күштерінің күшеюі жағдайында өте ыңғайсыз жағдайға тап болуы мүмкін.
Саясаттанушы Жанболат Шолпанов, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
