Өткен жылдың басында Вашингтон Талибанмен келісімге келді. Содан кейін талибтер Ауғанстанды Штаттың және олардың одақтастарының қауіпсіздігін бұзу үшін пайдаланбауға уәде берді. Америкалықтар осы жылдың 1 мамырына дейін өз әскерлерін Ауған жерінен алып кетуі керек болатын. Алайда уақыт өтіп жатыр, 2,5 мың американдық сарбаз әлі де осы елдің аумағында. Оларды шығару мәселесі әлі шешілген жоқ. Бұл туралы Солтүстік Атлантика альянсының бас хатшысы Йенс Столтенберг НАТО-ға мүше елдердің қорғаныс ведомстволары басшыларының бейне кездесуден кейінгі баспасөз конференциясында хабарлады. Видеоотырыс аясында да тараптар бұл мәселені талқылады. Бас хатшы лған жауап бере отырып, АҚШ күрделі таңдау үстінде тұрғанын, түпкілікті шешім жоқ екенін айтты.
Ал Мемлекеттік департаменттің басшысы Энтони Блинкен Ауған көшбасшысы Ашраф Ғанимен сөйлесу кезінде Ақ үй Талибанмен келісімді қайта қарап, қазіргі жағдайды зерттеп жатқанын айтты. Яғни, “Талибан” Ауғанстандағы зорлық-зомбылық деңгейін төмендету үшін террористермен байланыс үзу уәдесін орындай ма? Жалпы, бұл жерде бір ғана тұжырымға келуге болады: Штат кетпеу үшін сылтау іздеуде. Олар міндеттемелерді елемеу шешімін қабылдады.
Неліктен олар кеткісі келмейді? Біріншіден, бұл Вьетнамдағы сияқты, қашқандарын білдіреді. Сондай-ақ, Штат алдыңғы президенттер қойған мақсаттарға қол жеткізе алмады. Сондықтан, егер Байденнің басқару кезінде АҚШ әскери күштері Ауғанстаннан кетсе, оның жеке сәтсіздігі ретінде қабылданады. Осыған байланысты жақында АҚШ президенті “соғысты жауапкершілікпен аяқтауға” уәде берді.
Екіншіден, штаттық арнайы қызметтер есірткі тасымалы мен агенттікті бақылауын жоғалтқысы келмейді. Мұнда келгеннен бастап ел әлемдегі негізгі героин өндірушіге айналды, ал арнайы қызметтің саудадан алатын пайдасы аз емес, кейін олар әртүрлі арнайы операцияларға қолданылады. Сөз үлкен сома туралы болып отыр, өйткені есірткіні сату үшін АҚШ Әскери-әуе күштерінің көліктік қуаты мен эксаумақтылығы қолданылады, соның арқасында олар өте кең таралады. Сондықтан есірткі саудасымен айналысатын американдықтар әскердің кетуіне жол бермеу үшін бәрін жасайды.
Сонымен бірге, американдық әскерлердің Ауған жерінен кетуі және Солтүстік Атлантикалық альянстағы одақтастар мен қуыршақ үкіметі үшін тиімсіз, өйткені талибтар Ауғанстандағы қандай да болсын шетелдік әскерге қарсы. Бұрын, Штатпен келісімге қол қойылғанға дейін, олар үшін басты жау американдықтар болған, ал джи-ай шығарылғаннан кейін олардың мақсаты қалған натолықтар болады. Еуропалықтар бұдан қатты қорқады, оны Столтенберг одақтастары олармен қалай кеңесетіні, Пентагон олардың әрекеттерін қалай үйлестіретіні туралы айтқанда растады. Америка үшін әскерін шығару қолайсыз екені белгілі болды. Бірақ олар одан бас тарта алмайды, өйткені “Талибан” мұны келісімді бұзу деп қабылдайды. Осыған байланысты американдықтар мен НАТО-ға қарсы жаңа әскери қимылдар қайта басталады. Пентагонда тек бір ғана нұсқа бар: ол өзінің әскери күштерін шығарып, ондағы 10 мың натолықтарды жаңа одақтас күштермен толықтыра алады. Алайда, бұлай болуы екіталай.
АҚШ-тың жаңа Президентінің әкімшілігі оның билікке келе салысымен “Талибанмен” келісімді қайта қарау жоспарланғанын бірден айта бастады. Американдық Конгресстің ұсынысы бойынша құрылған “Ауғанстанды зерттеу тобы” Байден әкімшілігі АҚШ әскерлерінің шығарылуын кейінге қалдыру туралы келіссөздерді шұғыл түрде бастауы керектігін мәлімдеді. Ақ үй шығару күнін қайта қарауды жоспарлап отыр, келісімде ол 1 мамыр болмауы керек, бірақ “берік және әділ саяси келісімге және тұрақты атысты тоқтатуға” қол жеткізілген кезде. Бұл мақсаттарға жету – бір жыл, бес және одан да көп, – өте ұзақ уақытқа созылуы мүмкін.
Олар сондай-ақ уақытты ҰҚШҰ-ға мүше елдерге, Иран мен Қытайға қарсы агрессивті іс-қимыл жасау үшін маңызды көпір жолын жоғалтқысы келмегендіктен созады. Оған қоса, бұл Орталық Азия республикаларын Ауғанстан арқылы “қалпына келтірудің” түрлі экономикалық жобалары арқылы да, сондай-ақ бүкіл жол бойында әртүрлі әскери және жартылай әскери ұйымдар құра отырып, олардың аумағы бойынша көлік маршруттарын пайдалану есебінен де өз “арбасына байлау” мүмкіндігі. Сондықтан жеңіске жеткен демократтар әкімшілігі аймақтағы әскери қатысуын арттыра алады.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
