Біздің елде шетелдіктерге және шетелдік компанияларға ауылшаруашылық жерлерін сатуға және жалға беруге тыйым салынды. Бұрын енгізілген мораторий шетелдік акциялары бар заңды тұлғаларға да қатысты. Жыл соңында бұл тыйым тоқтатады. Жақында мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселеге нүкте қоюға тырысты. Сөз ең алдымен Қытай тарапы туралы болып отыр. Қазіргі уақытта жер реформасына дайындық жүргізілуде.
Бұған дейін Президент біздің жеріміз шетелдік азаматтарға сатылмайтынын және оны шұғыл заңнамалық бастамаға айналдыру туралы шешім қабылдағанын айтқан болатын. Ол өз әкімшілігіне тиісті заң жобасын дайындауды тапсырды. Тоқаевтың айтуынша, 25 наурызға дейін Жер реформасы жөніндегі комиссия құрылып, және оның барлық қызметі ел тұрғындары үшін ашық әрі анық болуы тиіс. Министрлер кабинеті, өз кезегінде, осы жылдың қыркүйегіне дейін осы мәселе бойынша ұсыныстар дайындауы керек. Жаңа заң жобасын бастау үшін үш нұсқа бар. Бұл Президенттің, Министрлер Кабинетінің немесе парламент мүшелерінің заңнамалық бастамасы. Бұл туралы мемлекет басшысының кеңесшісі Ерлан Қарин айтты. Президенттің бастамасын іске асыру шеңберінде заң жобасын әзірлеу әлдеқайда жылдам жүзеге асырылатын болады.
Жер туралы заңдар кодексі 2003 жылы жерге жеке меншік құқығын енгізу мақсатында қабылданып, Иманғали Тасмағамбетовтің қолдауымен жүзеге асырылды. Ол асығыс және дауыс бермей қабылданды. Мәжілісмендер оған жеті жүзден астам түзетуді ұсынды, бірақ олар еленбеді.
Жерді шетелдіктерге сату және тапсыру ықтималдығына байланысты халық митингтерге шықты. Ең үлкен наразылықтар 2016 жылы өтті, сол кезде аукцион арқылы Қытайдан келген кәсіпкерлер 1,7 миллион гектар жерді сату жоспарлап, белсенді түрде қатысуға ниет білдірген. Сол жылы наразылық акциялары барлық ірі қалаларда өтті, сол кезде Нұрсұлтан Назарбаев мораторий енгізу туралы шешім қабылдады, ол мерзім осы жылдың 31 желтоқсанында аяқталады.
Жер мәселесі қазақстандықтардың ел басшылығына деген сенімінің жетіспеушілігі және сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейімен тығыз байланысты. Жерге байланымты экономикалық схемалар туралы ақпарат пайда болса, олар бірден біреу онымен алаяқтық жасайды деген күдік туады. Сондай-ақ, ол Қытайға қарсылықпен байланысты. Жерге байланысты митингілері кезінде Қытайға қарсы мәлімдемелер айтылды.
Олай айтылу себебі сол кезде билік біздің ауыл шаруашылығындағы инвесторлардың бірі Қытай болады деп мәлімдеді. Төрт жылдан астам уақыт өтті, ал Қытайға қарсылық зораймаса, азайған жоқ, керісінше Пекиннің этникалық азшылықтарға қатысты репрессиялық шаралары мен оларды Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық округіндегі қайта тәрбиелеу лагерлерінде ұстауы себебінен өсіп отыр.
Бүгінгі таңда Батыс трансұлттық компаниялардың жерді сатып алу қаупі бар, олар “үлкен қоныстануға”, бүкіл экономикалық тәртіптің форматының өзгеруіне және әлемдік энергетиканың өзгеруіне байланысты жоспарларын жүзеге асырғысы келеді, ал ол үшін оларға басқа елдерде жер қажет.
2015 жылғы желтоқсанда “Атамекен” Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының өкілдері шетелдік компанияларға жер сатып алуға немесе ұзақ мерзімді жалға алуға рұқсат беретін жанжалды түзетулердің бастамашылары болды дейтін адамдар аз. Осы құрылымның ірі олигархтары, тіпті Бірінші Президент жерді бес жылға сатуға мораторий енгізгеннен кейін де, жерді өз қолдарына түсіру үшін, жер заңнамасында олқылықтарды табуға, әкімдіктер жанындағы жер комиссияларын жоюға тырысты. Сонымен қатар, өңделмеген және жай жатқан латифундистердің қолындағы бірнеше миллион гектар жердің тағдыры да түсініксіз. Шетелдік компаниялардың жерді жалған бірлескен кәсіпорындар арқылы пайдалану мәселесі де әлі шешілген жоқ.
Ажар Ибраева, саяси бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
