Жақында “Қазақстан темір жолы” ұлттық компаниясының басшылығы Қытай бағытындағы жүк транзитіне тыйым салынатынын жариялады, мұндай шара Қытай карантин енгізіп, біздің вагондарымызды қабылдаудан бас тартқандықтан қабылданды. Егер мұндай жағдай бірнеше айға созылатын болса, біздің еліміздің мемлекеттік бюджетіне кедендік алымдардан түсетін түсімдерді айтарлықтай төмендеуі мүмкін. Сонымен қатар, бұл бірқатар тауарлардың жетіспеушілігіне және сәйкесінше олардың құнының өсуіне әкелуі мүмкін. Ал өңірлерде орта және шағын бизнес айтарлықтай шығынға ұшырауы мүмкін.
Соңғы айларда логистика саласындағы проблемалар артып келеді. Бірнеше ай бұрын контейнерлік тасымалдар құны күрт өсті, бұл шетел тауарлары бағасының өсуіне негіз болды. Олардың әлі қымбаттамағаны халықтың сатып алу қабілетінің төмендеуінен ғана. Жалпы, мұндай жағдай бізде ғана емес, бүкіл әлемде коронавирустық індеттің, сондай-ақ Вашингтон мен Пекин арасындағы сауда қақтығысының нәтижесі болып табылады. Қытай басқа елдерден импортты қысқартты, осыған байланысты біз Қытайдан жүк контейнерлері шықты, бірақ бос контейнерлерді толтыратын жүк жоқ, бірақ қажет, өйткені оларды бос күйінде жіберу тиімсіз. Қазір біздің республикадан ҚХР-ға контейнер транзиті шамамен 1,5-2 мың долларды құрайды.
Қытай тарапы контейнерлерден басқа, қандай да болмасын жүкті қабылдауды тоқтатты. Енді жөнелту пункті оған жақын облыста болса да, қазақстандық жүктер Достық арқылы жіберілмейді. Олар Алтынкөл өткізу пункті арқылы өтеді, сондықтан олардың өту аумағы едәуір үлкейді, нәтижесінде бұл бағаға әсер етеді. Контейнерлердің аздығына байланысты оларды тасымалдайтын платформаларға сұраныс артып келеді. Ал, шекараның жабылғаны туралы хабарланғанда контейнерлерде емес жүк тиелген темір жолы көлігі жолда болған, қазір олар далада немесе тұйықта тұр. Енді мұнда да проблемалар пайда болды, өйткені ұрлануы мүмкін, оларды барлық жерде күзете алмайды.
Қытай тарапы біздің пойыздарға кіруге рұқсат бергеннен кейін, жағдай жақсарады, бірақ бірден емес. Тұйықтарда тұрған жүк пойыздарына тиеу-түсіру жұмыстары үшін енді жұмысшыларды тарту қажет. Оған да уақыт керек, яғни тағы да қосымша шығындар. Егер көлік дағдарысы алдағы апталарда шешілмесе, онда тек қана логисттер мен шағын бизнес өкілдері шығынға ұшырамайды, шығын өткен жылдың осы кезеңінің 10-13% құрайтын болады.
Бұл жағдай Қытаймен саудаға өте тәуелді болған Қазақстанның осал жағдайға тап болғанын көрсетеді. Біздің еліміз үшін бір айлық үзіліс айтарлықтай шығындарға әкеліп, көптеген тауар түрлерінің бағасы өседі. Халықтың тұтыну қабілетінің төмендігіне байланысты өсу әлі сезілмейді, бірақ ол алдағы айларда өзін көрсетеді. Бұл дағдарыс өзінің “Жібек жолы” бойынша серіктестеріне немқұрайлы қарайтын, оларды өздерінің шикізат колониялары мен өткізу нарықтары деп санайтын Пекиннің жағымсыз рөлін көрсетеді. Соңғы онжылдықтарда Қытайға бағдарлау ешқайда жеткізбейтін дамудың тұйық бағытына айналды. Сондықтан ештеңеден құр қалмас үшін, өзін-өзі қамтамасыз ететін біртұтас ЕАЭО нарығын құру және интеграцияны күшейту қажет.
Нұрасыл Әлиев, экономикалық бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
