Қиындығы көп 2020 жыл бізді таңдандырып-ақ келеді. Алдымен ол бүкіл адамзат үшін қиын болған пандемияны, содан кейін Беларуссиядағы жаппай митингілерді, ал қазір Қырғызстандағы мемлекеттік төңкерісті ұсынды. Бұл елдердің бәрі көпвекторлы саясат жүргізгенін ескерсек, олардың “шоқ басуы” осыған байланысты. Менің дәлелдерім дұрыс па? Талқылап көрейік.
Беларусь пен Қырғызстанда өткен митингілер бір-біріне ұқсас болғанынан бастағым келеді. Екі республикада да наразылық білдірушілер сайлау нәтижелеріне сенбейтінін айқын көрсетті. Тағы бір ұқсастығы – екі жағдайда да наразылық қаржыландырылған.
Беларуссияда жағдайды шайқауда шетелдік қорлардың, негізінен Батыстың есебінен жұмыс істейтін үкіметтік емес ұйымдардың белсенділері басты рөл атқарды. Наразылық білдірген көптеген жастар Польша, Литва және басқа да Батыс елдерінде білім алды. Оппозицияның жауынгер топтарының бірі – әлем тілдері университетінің бұрынғы және қазіргі студенттері екендігі кездейсоқ емес. Олар Еуропада өмір сүргісі келеді. Оларды сол жерде күтеді ме, жоқ па, басқа мәселе.
Қырғызстандағы тәртіпсіздіктер алдын-ала жоспарланғанына және қаржыландырылғанына күмәнім жоқ, өйткені митингке шыққандардың көпшілігі парламенттік сайлауда қай партия жеңіске жеткенін де білмеді.
Мен президент Сооронбай Жээнбековтің: “митингілерді ұйымдастыру үшін көп ақша, үйлестіру қажет. Әрине, халық шығатын болады. Мұның бәрін ұйымдастырады, адамдарды әкеледі, алаңда ұстайды. Біз бұл үшін көп ақша қажет екенін білеміз”- деген сөзімен келісемін.
Қырғызстан, Беларусьті қоя тұрып, бүгін Тәжікстанда өткен президенттік сайлау туралы айтқым келеді, менің ойымша, бұндай сайлау айтарлықтай қауіп төндіреді. Себебі мынада. Тәжікстан Ауғанстанмен шектеседі. Егер Беларусьте жағдайды Польша мен Литвадан келген шетелдік кураторлар шайқаса, Тәжікстанның маңында Ауғанстаннан есірткі сату, контрабандас және терроризм бар.
Сонымен қатар, батыс үкіметтік емес ұйымдары арқылы Тәжікстанға жергілікті белсенділерге гранттар, стипендиялар және, әрине, материалдық көмек келеді. Егер Эмомали Рахмон Беларусь әріптесі Александр Лукашенконың қателігін қайталап, 80-90% басымдықпен жеңіске жететін болса, онда Орталық Азияның тағы бір мемлекеті түрлі-түсті революцияға ұшырауы әбден мүмкін.
Ресей шекарасы бойындағы республикалардағы бұл төңкерістердің барлығы көбіне Батыспен, ең алдымен АҚШ-пен байланыс жасаған жергілікті элитаның ұзақ мерзімді көпвекторлы саясатына байланысты екендігінде күмәнім жоқ. Енді олар осы «ынтымақтастықтың» пайдасы – өз үйлеріндегі “өртті” көріп отыр.
Бұған жол бермеу үшін Қазақстанда дұрыс қорытынды жасап, үкіметімізді айла-шарғы жасайтын консалтингтік компаниялардан бас тарту керек, Еуропалық Одаққа тәуелді экспорттық экономикадан бас тарту және Вашингтонмен тәлімсуден бас тарту керек. Сондықтан бізге көпвекторлы саясаттан толық бас тарту және керісінше, Еуразиялық экономикалық одақ аясында интеграциялық үдерістерді жеделдету қажет.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы “Эхо Казахстана” үшін.
