Ұлтшылдар мен ұлттық либералдар тіл мәселесін көтеріп, мемлекеттік тіл туралы жаңа заң қабылдауды талап етуде. Басшылыққа тиісті үндеу жазып, оған қол жинап, сонымен қатар олар митингілер ұйымдастыруда. Солардың бірі жақында Павлодарда өтті. Мұның бәрі орыс тілін ресми мәртебесінен айыру үшін жасалатыны түсінікті. Сұрақ басқада: бізге жаңа заң қажет пе, ең бастысы, оның пайдасы бола ма?
Біздің республикамызда, өкінішке орай, көптеген салаларда, тіпті бастапқы, құзыреттерін жоғалтуы байқалатынынан бастағанды жөн көрдім. Қазіргі тілдер туралы заңның қалай әзірленгенін еске түсірейік. Оны дайындауда журналист Сұлтан Оразалинов бастаған кәсіби мамандар тобы жұмыс істеді. Әзірлеушілерге заң қай тілде жазылды деген сұрақ қойғанға дейін, бәрі жақсы болды. Оған ешкім түсінікті жауап берген жоқ. Осыған байланысты, сол кезде заң орыс тілінде жазылып, кейін қазақ тіліне аударылған деген қорытынды жасауға болады. Неліктен Заң әзірлеуді кәсіби тіл маманы басқарған жоқ? Жауап, менің ойымша, айқын.
Құзыреттілік жағдайы әлі де қиын екенін ескере отырып, қолданыстағы заң немесе жаңа жазу керек емес. Қазір Конституцияда билік органдарында орыс тілі қазақ тілімен тең қолданылады делінген. Сондықтан сол күйінде қалсын.
Егер орыс тілін ресмилігінен айырса не болады? Тек теріс салдары байқалып, құлдырай бастаймыз. Орыс тілі қазақ тіліне қарағанда анағұрлым дамыған екенін ұмытпаған жөн, өйткені оның ақпараттық, мәдени және ғылыми контенті орасан зор. Мысалы, жүйелік әкімші болу үшін тиісті оқулықтар мен каталогтар қажет, оларсыз болмайды. Қазақстанда Windows операциялық жүйесі бойынша ұлттық тілдегі оқулық таба аласыз ба?
Тілдер туралы жаңа заң қабылдау және орыс тілінің ресми мәртебесін жою әрекеттері клерикализмнің, ұлтшылдықтың өсуіне ықпал етеді және халықты ұлты және тілі бойынша бөлу саясатын жүргізуге жағдай жасайды. Елде митинг өткізуге рұқсат етілген жаңа заңды ұлтшылдардың қолдауы бекер емес. Өкінішке орай, олардың белсенділігіне мемлекеттің, қазақ тілін жойып, ұрпақтар байланысын үзетін, латын әліпбиін енгізу туралы бастамасы түрткі болып отыр. Бұл туралы Иманғали Тасмағамбетов ашық мәлімдеді, ол латын әліпбиінің қабылдануына қарсылығын білдіріп, тіпті бұл бастамаға қазақстандық элита да наразы екенін айтты. Көптеген адамдар бұл бағыт елді тығырыққа тіреп, мәдени деградация процесін тездететінін түсінетін шығар.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: strategy2050.kz
