Соңғы уақытта сарапшылар тобында Қазақстан мен АҚШ-тың әскери ынтымақтастығы туралы мәселелер көтеріле бастады. Америкамен әскери саладағы өзара іс-қимыл біздің елге қандай пайда әкелетіні және жалпы пайда әкеле ме, осы пайымдап көрейік.
Қазір АҚШ-тың өзін “супер держава” деп санап қандай мемлекеттің болмасын қызметіне араласуға дағдыланып кеткені ешкімге құпия емес. Американдықтар оны алдын-ала жоспарлап жасайды.
Орталық Азияда “С5+1″диалогтық форматы осындай науқанға айналды. Ол ауғанішілік дағдарысты реттеу мақсатында құрылған, бірақ іс жүзінде Орталық Азия өңірі мен Ауғанстандағы өзінің ықпалын кеңейту үшін Американың басты құралдарының бірі болып табылады. Сонымен қатар, ол Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуына және Қытайдың “Бір белдеу – бір жол” бастамасына жауап ретінде пайда болды.
АҚШ-тың Орталық Азия республикаларына ықпалын кеңейтудің тағы бір құралдары АҚШ-тың USAID дамуға жәрдемдесу агенттігі, Сорос қоры, Бейбітшілік корпусы және халықаралық мәселелер жөніндегі ұлттық демократиялық институт, халықаралық республикалық институт және БАҚ-тарға халықаралық көмек көрсету орталығы сияқты үкіметтік емес ұйымдар болып табылады.
Бұл үкіметтік емес ұйымдардың қызметі Ресейге қарсы форматтарды ілгерілетуге бағытталған білім беру бағдарламаларын қаржыландырудан, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарына бақылау жасаудан тұрады, сондықтан олар американдықтарға қажет, жиі деструктивті мазмұндағы материалдарды жариялайды. Бұл посткеңестік кеңістіктегі биліктің өзгеруін және барлық байланыстарды үзуді талап ететін жастардың қатарын тәрбиелеу үшін жасалады.
Америкалықтардың Орталық Азия елдеріндегі ықпалын кеңейту үшін пайдаланатын құралдарды жете түсініп, тікелей американдық-қазақстандық әскери ынтымақтастыққа көшейік.
Үш жыл бұрын біздің республика мен АҚШ арасында әскери ынтымақтастықтың бес жылдық жоспарына қол қойылды. Осы құжат шеңберінде америкалық тарап Қазақстанға барлық бағыттар бойынша көмектесуге дайын, өйткені болашақта Каспий теңізінде америкалық әскери-теңіз базасын құру туралы сөз болуы мүмкін.
Сондай-ақ, біздің мемлекетіміздің АҚШ-қа қарсы екі ел – Ресей Федерациясы мен Қытай – арасында өте жақсы орналасқанын атап өткім келеді. “Қыран және Панда” сауда соғысы жағдайында Қазақстан өте жақсы полигон және Пекинді қоршау үшін мінсіз нұсқа болып табылады. Сондықтан американдықтар үшін біздің елмен әскери ынтымақтастық үлкен қызығушылық тудырады.
Мәселе басқада: Америкамен әскери ынтымақтастықтың бізге пайда әкеле ме? Екіталай. Егер Вашингтонның Орталық Азия өңіріндегі басты геосаяси ниетін және оған қандай әдістермен қол жеткізуге тырысып жатқанын ескеретін болсақ, Қазақстан мен АҚШ әскери ынтымақтастығы тек қана американың мүддесін іске асыруға негіз болып табылады.
Сондықтан, менің ойымша, Қазақстан одақтастық парызға сүйене отырып, АҚШ армиясымен жыл сайынғы “Дала қыраны” жаттығуларынан бас тартуы, Алматыдағы әскери-биологиялық зертхананы жабуы, өз аумағындағы Пентагонның зерттеу бағдарламаларын тоқтатуы, әскери кеңесшілердің төмен байытылған уран орталығын күзетуге жол бермеуі және НАТО-ның әскери және жартылай әскери ұйымдарын жабуы тиіс.
АҚШ-пен аталған әскери ынтымақтастық Қазақстанда және өңір елдерінде терроризмге және экстремизмге қарсы іс-қимыл түрінде жүргізіліп жатқаны түсінікті, бірақ Орталық Азиядағы тұрақсызданудың басты себепкері Вашингтон болып табылатыны анық. Американдықтардың басқарылатын ҮЕҰ арқылы экономика мен саяси салаға одан әрі енуі тек елді украинизациялауға әкелуі мүмкін. Бұны Нұр-Сұлтанда түсінуі тиіс.
Халықаралық қатынастарды зерттеу орталығының сарапшысы Мұхтар Асанов, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: ritmeurasia.org
