Қазір Түркия Орталық Азияның барлық елдерін “түркі әлемі” деп ең аталатын біртұтас түркітілдес кеңістікке біріктіруге тырысуда. Анкара солтүстікті оңтүстікпен және солтүстікті шығыспен байланыстыратын торап құруды жоспарлап отыр. Кавказ арқылы бұл ықпал Орталық Азияға таралуы керек.
Бүгінгі таңда Анкараның алдына нақты міндет қойылған – түркі мемлекеттерін өз протекторатына алу. Мысалы, Түрік тарапы Әзірбайжанның армиясы мен қауіпсіздік қызметтерінің негізгі бөлігін өз бақылауына алды. Орталық Азия өңірін де осындай бақылауға алу жоспарланып отыр.
Сонымен қатар, Түркияға бұл елдерде қандай қақтығыстар болып жатқаны маңызды емес, бастысы – оларға кіру. Осы мақсатқа жету үшін Анкара посткеңестік кеңістіктегі Ресей Федерациясының беделіне нұқсан келтіріп, АҚШ-пен белсенді ынтымақтастық орнатуға дайын.
Бүгін Түркия билігі басында “Әділеттілік және даму” ұлттық консервативті партиясы мен ұлтшыл қозғалыстары. Олар Түркия Республикасы барлық түркітілдес мемлекеттер тең құқылы болуы тиіс түркі әлемінің орталығы болып табылады деп есептейді. Міне, дәл осы партия елде өршіп келе жатқан нео-османизмнің артында тұр.
Сондай-ақ, Анкара отыз жыл бойы қалыптасқан Орталық Азиядағы лоббистік топтарын ілгерілетуге ниетті. Бұрын Гүленнің әсерінен бұл мүмкін болмады, қазір де мұндай қауіп бар.
Түркиямен интеграцияға кедергі келтіретін маңызды фактор Орталық Азия елдерінің халқы болып табылады, олар өз тамырынан бас тартқысы келмейді және түріктер деп емес, әрдайым қазақтар мен өзбектер аталып қалғанын қалайды.
Алайда, бір “бірақ” бар. Біздің елімізде латын әліпбиін енгізу және Түркиямен түрік негізінде бірыңғай тіл құруы оқиға барысын түбегейлі өзгертуі мүмкін.
Қарабақтан кейін, Әзірбайжанда орын теуіп, Түркия экспансиясын Орталық Азия елдерінде арттырады, бірақ ол үшін қолайлы жағдай жоқ. Қазір пантюркизмді насихаттауды күшейтуге үлкен күш жұмсалуда, руссофобиялық позициядағы түрікшіл және барлық ұлтшыл ұйымдар мен қозғалыстар қаржылық қолдау алуда. 90-шы жылдары қарулы өзбек оппозициясына көмектескен және Түркия ислам радикалдарына сүйенеіп, бұл тәжірибені қайталай алатынын ұмытпауымыз керек. Сондықтан Түркияның ықпалының кеңеюі , билеуші элиталарды түрлі жергілікті қақтығыстарға тартып, тұрақсыздық әкелуге тырысады.
Мұхтар Асанов, Халықаралық қатынастарды зерттеу орталығының сарапшысы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: inosmi.ru
