Түркия Реджеп Тайып Ердоғанның Осман империясын қайта құру туралы идеясын жүзеге асыру үшін Орталық Азия республикаларында өз ықпалын таратуға тырысуда. Бұл бастама КСРО ыдырағаннан кейін басталып, бүгінгі күнге дейін жалғасып келеді.
Бірсыпыра жылдар ішінде Түркия Орталық Азияның барлық елдерімен ынтымақтастық орнатып, тартымды әріптес бола алғанын мойындау керек. Біріншіден, Түркия – Ресейден кейінгі Орталық Азия елдерінің еңбек мигранттарын баратын екінші орталық. Екіншіден, ол инвестицияның маңызды көзі. Үшіншіден, Түркия – тауарларды өткізу үшін тартымды нарық. Сонымен бірге, ол қылмыстық жолмен алынған кірістерді еш қиындықсыз жартылай заңды немесе ашық заңдастыруға болатын елге айналды.
Түрік тарапы біздің аймақтағы ықпалын қалай күшейтіп жатыр? Ол үшін Анкарада бірнеше құрал бар. Олардың бірі – ортақ энергетикалық нарық жобасы және Ресейді айналып өтіп, әлемдік нарықтарға энергия жеткізу үшін балама дәліз. Сондай-ақ Түркия өзінің қатысуын арттыру үшін тіл және мәдениет саласындағы ынтымақтастықты пайдаланады, олар арқылы жаңа “түркі әлемі” идеологиясын таңып, таратып жатыр.
Анкараның Орталық Азия аймағында ықпал етуге қолданып отырған тағы бір құралы – әскери ынтымақтастық. Бүгінгі таңда Түркия мен Орталық Азияның әскери мақсаттағы техниканың жекелеген түрлерін өндіруді және әскери қызметшілерді даярлау сияқты бірнеше өзара бағыттары бар.
Бүгін Таулы Қарабақ қақтығысындағы «жеңіске» қуанып отырған Түркияның Әзірбайжанмен экономикалық және әскери-саяси серіктестігінің жетістігі оның пайдасына асып отыр. Бұл жағда түрік тарапымен ынтымақтастықты біздің өңір елдері үшін одан да тартымды етеді.
Сондықтан Түркия “жұмсақ күш” тетіктері арқылы және Анкара арқылы “еуроинтеграцияны” жақтаушылары бар биліктегі элиталар арқылы Орталық Азия республикаларын өздерінің арбаларына бесінші доңғалақ ретінде тартуға тырысады. Осылайша, олар Батыстың бұйрығымен Ресей мен Қытайды аймақтан шығаруға тырысады, ал исламшылдар мен ұлтшылдарды күшейту арқылы зайырлы режимді құлату мүмкіндігін алып, аймақты тұрақсыз етуге тырысады. Бұрынғы ортаазиялық республикалардың астаналарында Осман империясының жандануы шексіз қақтығыстар мен соғыс тізбегін білдіретінін түсіну керек. Біздің шенеуніктер бұған дайын ба?
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
