Түркия КСРО ыдырағаннан кейін және қазір араб әлеміндегі түрлі-түсті төңкерістерден кейін Осман империясын қайта жандандыруға үміттеніп отыр. Түркия республикасының көшбасшысы Реджеп Тайып Ердоған Анкара Таяу Шығыс пен Орталық Азия өңірлеріндегі сыртқы саяси мәселелерде шешуші рөл атқаруға тиіс екендігіне барынша сенімді.
Түрік көшбасшысының идеясын жүзеге асыру үшін, Түркі кеңесі және Халықаралық Түркі мәдениеті ұйымы, Түрік ынтымақтастық және даму агенттігі, түркітілдес елдердің Парламенттік Ассамблеясы, ақсақалдар кеңесі және түркі халықтарының дүниежүзілік Ассамблеясы сияқты құрылымдар құрылды. Осылардың көмегімен Анкара біздің аймақтың елдеріне, тарихтан белгілі, Орталық Азия республикаларына ешқандай қатысы жоқ Осман империясын құруды таңып отыр.
Түркия, Батыс сияқты, өзінің ықпалын күшейту үшін Орталық Азиядағы үкіметтік емес ұйымдардың желісін құруға тырысуда. Бұл бағыттағы жұмыс 90-шы жылдардан бері жүргізіліп келе жатқанын ескере отырып, Анкараның жетістіктері бар: Орталық Азия аймағының бірқатар елдерінде түрік лоббиінің тұрақты ошақтары пайда болды.
Сонымен қатар, түрік тауарларының басымдығы жағдайында республика аймақтарында өндірістің тоқтауы қаупі бар. Мұндай сценарий дамыған жағдайда Орталық Азия елдері өсіп-өндіруге жарамды жерді сата бастайды, нәтижесінде республикаларда тек шетелдік фермерлер жұмыс істейтін болады.
Анкараның империялық қуатты қалпына келтіру жоспарларына қайта оралайық. Бір жағынан, Түркия өз НАТО-сын, құрамына Қазақстан, Қырғызстан, Әзербайжан, Өзбекстан, Түрікменстан және Тәжікстан кіретін бірыңғай “Тұран армиясы” арқылы құруға, ал екінші жағынан радикалды исламшылдарды қолдауға тырысуда. Осыған байланысты, Ердоғанның нео-османдық идеясы біздің аймақтағы елдер арасында әлі де қолдау таппай жатыр, өйткені Анкара Осыған байланысты, айтпақшы, Ердоғанның нео-османдық идеясы біздің аймақтағы елдер арасында әлі де қолдау таппайды, өйткені Өзбекстанның бірқатар қалаларында террористік актілер жасаған өзбек оппозиционерлерін Анкара қорғаштағанын ешкім ұмытқан жоқ.
Жалпы, шынын айтқанда “Біртұтас түркі әлемі” жоқ. Біртұтас түркі халқы жоқ, өйткені ғалымдар түріктер деп Алтай тілдері тобына жататын түркі тілдерінде сөйлейтін халықтарды атайды. Түркі қауымдастығы – этникалық және саяси емес, филологиялық, лингвистикалық ұғым. Сондықтан да “біртұтас түркі әлемін” құру туралы сөз қозғауға болмайды.
Бүгінгі таңда Түркия Батыс саясатын таратушы ретінде әрекет етеді және өзінің нео-османдық құрылымдары арқылы, ешқашан сұлтандар империясының құрамына кірмеген, бұрынғы Кеңестік Орталық Азия республикаларын “еуропалық интеграцияға ” тартуға тырысуда. Шын мәнінде, пантүркизм идеологиясы – Лондонның Мәскеу мен Пекинге қарсы тұру үшін, аймақтарда жаңа қақтығыс ошақтарын құрып, оларды қоздырып, пайдаланғысы келетін құр қоқан-лоқысы.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: stanradar.com
