Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның “Ислам мемлекеті” террористік ұйымымен байланысы туралы әңгіме бірнеше жылдан бері жалғасып келеді. Жақында бұл пікірталасты Франция басшысы Эммануэль Макрон ресми түрде 300-ден астам ИГИЛ содырлары Түркияның Газиантеп қаласы арқылы Таулы Қарабаққа көшірілгенін мәлімдеп, қыздыра түсті. Мұның бәрі Орталық Азия елдеріне қауіп төндіреді, олар Анкарамен тығыз байланыста болғандықтан өздері өңірлік қақтығыстарға қатысуы мүмкін.
Түрік Тарапы ИГИЛ-мен өзара қарым-қатынаста екеніне менің тіпті күмәнім жоқ. Өйткені, Түркия Республикасы – ИГИЛ мұнайын негізгі сатып алушысы және Сирия мен Иракқа еріктілер мен қару-жарақтарды жеткізуші. Түркия ешқашан ИГИЛ содырларына қарсы операция жасамағанын ұмытпаған жөн. Ердоған болмағанда, Ресей, АҚШ және Еуропа “Ислам мемлекетін” жер бетінен әлдеқашан жойған болар еді.
Ия, қазір Түркияның ИГИЛ содырларымен байланысы айтарлықтай төмендеді. Бірақ бұған Ердоғанның қатысы жоқ. Бұл Түрік тарапына қысым жасаған, Ресей Федерациясының еңбегі. Дегенмен, Түркия террористерге көмектесуін осы күнге дейін жалғастыруда. ИГИЛ содырларын Таулы Қарабаққа жіберу оған дәлел.
Сирияның адам құқықтары жөніндегі обсерваториясының мәліметтері бойынша, Түрік тарапы Макрон айтқандай, Таулы Қарабақта 300 содырды емес, 4 мыңға жеткізді. Халықаралық көмектің ерекше түрі.
Алайда, Ердоғанның кімге көмектесіп жатқаны түсініксіз, өйткені Бакудің өз аумағында бірнеше жүз, тіпті мыңдаған террористерді паналату идеясына қуануы екіталай. Сірә, Ердоғанның содырларды орналастыратын жері болмады, өйткені Сирияда оларға орын қалмады. Сондықтан оларды Арменияға қарсы соғыс жүргізуге Қарабаққа жіберуді ұйғарды. Ал, Әзірбайжанға Ердоғанның шешімімен келісуден басқа амал қалмады. Әзірбайжанның өзі Түркиямен түрлі келісімдерге қол қойды, қазір сол үшін үлеспайдасын алып жатыр.
Түркия басшысын Түркия Республикасы басшылығымен Осман империясын жандандыру идеясы қалдырар емес. Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан және Әзірбайжанмен одақ құруға деген құлшынысының да себебі осы. Алайда, Анкара империяны Орталық Азия аймағының елдерімен қалай жандандыруға ниет білдіретіні түсініксіз, бұл елдердің оған ешқандай қатысы жоқ екені тарихтан белгілі. Жалпы, пантюркизм идеялары Орталық Азия республикаларының тұрғындары арасында кең таралмаған.
Егер біздің аймақ мемлекеттері Түркиямен әскери ынтымақтастықты дамытып, онымен түрлі одақтарға кіруді жалғастырса, онда олар ақырында Әзірбайжан Республикасының тағдырын қайталайды және ИГИЛ содырлары үшін транзиттік лагерь болады. Қырғызстан мен Тәжікстан шекара маңындағы аудандар үшін тағы да дауласа бастайды, ал Түркия болса, игилдықтар тобырымен жетіп келеді. Ал Қырғыз Республикасы жақында болған барлық оқиғаларды ескере отырып, Түрік қысымына қарсы тұра алмайды.
Түркия Қазақстан мен Орталық Азияға өзінің үстемдігін орнатуға бар күшімен тырысуда. Қазір бұл жаңа османдық мен пантүркілік саясаты Қарабақтағы өрістеп жатқан соғыс, АҚШ-тағы демократтардың ықтимал жеңісінен кейін күшейе түседі, өйткені Анкара Ресей мен Қытайды аймақтан шығару үшін Батыс құралы болды. Қазақстан үшін мұндай саясат Түрік басшылығының арандатушылық бастамаларының легі республиканы әртүрлі жергілікті және өңірлік қақтығыстарға тарту дегенді білдіреді.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы «Эхо Қазақстана» үшін.
