Осы жылдың қазан айында Таулы Қарабақта ұрыс жүріп жатқан кезде Түркияның Қорғаныс министрі Хулуси Акар Нұр-Сұлтан мен Ташкентте болып, Қазақстан мен Өзбекстандағы әріптестерімен әскери ынтымақтастықты нығайту мәселелерін талқылады. Анкара Ереванға қарсы қақтығыста Бакуды белсенді қолдағанын ескере отырып, Акардың сапарларының мақсаты Орталық Азия республикаларының Әзірбайжанмен ынтымақтасуына қол жеткізу болуы мүмкін. Алайда Түрік тарапы біздің аймақ елдерін өздерінің әскери авантюраларына тарта алмады.
Түркия Орталық Азия елдерін өзінің “әскери-саяси ойындарына” бірінеше жылдан бері тартып келеді. КСРО ыдырағаннан кейін, Түркия Республикасы тарихта алғаш рет Орталық Азияның бұрынғы кеңестік мемлекеттерін бақылауға алып, өзінің ықпал ету аймағына қосу мүмкіндігін байқады. Біздің аймақ елдерінде түрік фракциялары бар, бірақ олар Әзірбайжанға қолдау көрсету үшін әскер контингенттерін жіберу туралы шешім қабылдауға қабілетсіз.
Қазір Орталық Азия өңірлерінің мүддесі ресейлік және қытайлық инвестициялар есебінен іске асырылып жатқан жобалар төңірегінде шоғырланған. Түркия өз кезегінде осы аймақтың экономикалық әлеуетіне және Ресей мен Қытай сияқты қатынасы тең емес және оған тең ештеңе ұсына алмайды. Тиісінше, Орталық Азия республикалары күдікті істерге және түрік қамқорлығымен түрлі ұйымдарға қатысуға келісуі екіталай, өйткені мұның бәрі Ресей Федерациясымен және ҚХР-мен ынтымақтастыққа теріс әсер етеді.
Рас, әскери министрлердің кездесулері кадрларды бірлесіп оқыту мәселелеріне қатысты болды, бірақ көзге түсетіні мүлдем басқа: түрік әскери бөлімі басшысының Нұр-Сұлтан мен Ташкентке сапарлары коронавирус індеті кезінде, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы мен Шанхай ынтымақтастық ұйымының көптеген іс-шаралары тоқтатылған кезде өтті. Шамасы, Анкарада тікелей байланыстың тиімді форматын қолдануға шешім қабылдады.
Бұған қоса, Түркияның Қазақстанмен әскери мақсаттағы қару-жарақ пен жекелеген техника түрлерін бірлесіп өндіру туралы келісімдері бар. Өзбекстанға келетін болсақ, оның Түркия Республикасымен әскери байланыстары жаңа басталып жатыр, өйткені ұзақ үзілістен кейін, соңғы жылдары ғана қалпына келтірілді.
Анкара өңір елдері мен Ауғанстан әскерлерінің офицерлер корпусы мен командалық кадрларына өз ықпалын күшейтеді деп ойлаймын. Түркі елдерінің біріккен әскери блогы – “Ұлы Тұран” армиясын құру идеясы Түркия көшбасшысы Реджеп Тайып Ердоғанның бойын билеп алған. Мұндай альянс мүшелерінің ішінде Түркия Президенті Қазақстан, Қырғызстан, Әзірбайжан, Өзбекстан, Түркіменстан және Тәжікстанды көреді. Олардың барлығы Түркияның тікелей әскери-саяси басшылығында болуы керек.
Түркия Қазақстан мен Өзбекстанды өзінің әскери авантюраларына бірден тартып, әскерлерді жіберуге немесе Әзірбайжанды ашық қолдауына қол жеткізе алмағанына қарамастан, ол билеуші элита мен әскер басшылары арқылы өз ықпалын біртіндеп және баяу кеңейтуге ниетті. Пантюркистік идеологияны енгізуді де, кіші офицерлік кадрларды даярлау және оқу-жаттығулар өткізу туралы, қару-жарақ өндірісі бойынша келісімшарттар мен келісімдер енгізуді де қолданып отыр. Сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейі және аймақтағы елдердің билеуші элиталарының белгілі бір бөлігі арасындағы ұлтшылдық және тіпті батысшыл көңіл-күйдің бар екенін ескерсек, бұл жол белгілі бір нәтиже беруі мүмкін.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: ura.news
