Егде жастағы қазақстандықтардың көпшілігі Кеңес жылдарын жиі еске алады. Олар сол кезде қалай өмір сүргенін, аяқтан нық тұру үшін қандай үлкен мүмкіндіктер болғанын айтады. Кеңестік білім – әлемдегі ең жақсы, ақысыз және қол жетімді білім болды. Кішкентай ауыл мектебінің кез-келген түлегі жоғары оқу орнына түсіп, жатақханада тегін тұрып, жақсы оқғаны үшін шәкіртақы алады. Оқуын бітіргенген кейін, ол лайықты жұмыс, пәтер және т.б. ала алады. Мектепте оқу қиынға түссе, жастар кәсіптік мектептерге барып, жұмысшы мамандығын оқыды, осылай кейін өте жақсы ақша табатын болды. Басқаша айтқанда, олар алдағы өмірі туралы алаңдаған жоқ.
Өкінішке орай, қазір бәрі басқаша, бүгін ауыл балаларына, әсіресе кедей отбасылардан шыққан балаларға, сәулетші немесе дәрігер болу өте қиын. Сондай-ақ, тәуелсіздік жылдарында, атап айтқанда, соңғы жылдары республикада білім беру сапасы айтарлықтай төмендеді, жаппай жұмыссыздық пайда болды. Сондықтан қазіргі уақытта біздің жастардың көпшілігі жоғары білім алуды емес, кез-келген жұмысқа орналасуды жөн көреді.
Сонымен қатар, жастар үлкендерден жалған “құндылықтарды” мұра етті. Мысалы, олардың көпшілігі бай туысқаны немесе танысы арқылы жақсы жұмысқа орналаса алатынын біледі. Немесе көптеген мәселелер ақшаның көмегімен немесе тағы да сол туыстары немесе таныстары арқылы оңай шешілетінін түсінеді. Қазір Қазақстанда кез-келген мамандыққа сабаққа бармай-ақ диплом сатып алуға болатынын бәрі жақсы біледі. Осыны ескере отырып, жаңа ұрпақ, бұрынғыға қарағанда, жақсы, Қазақстанның болашағы жарқын болады деп үміттенбеу керек.
Әрине, басқаша болуы мүмкін, бірақ мұндай жастар, әдетте, оқуды, содан кейін шетелде жұмыс істеуді жөн көреді, ал перспективалы кадрларды жоғалту республикаға кері әсерін тигізеді. Сондықтан ел басшылығы қазіргі жағдай туралы көп ойлануы керек. Республикамыздың жас тұрғындарының әлеуеті зор, тек оларға дұрыс бағыт беру қажет.
Біздің жастарымызды ұлтшылдықпен саналы түрде уландыру, білім беру деңгейін төмендету, оқыту әдістерін жеңілдету, латын әліпбиін енгізу, жалпы білім беру жүйесін коммерцияландыру және музыка мен өнер мектептерін жою арқылы сауатсыз етуге тырысуда. Осы саладағы неолибералды реформалар, шығындарды азайту, көпшілік үшін тегін жоғары білімнің қолжетімсіздігі көптеген жастардың жолын тежеп, оларды кедейшілікке душар етеді. Сондықтан, экономиканың шикізаттық моделі кезінде жастардың жұмыссыздығы салдарынан жаңа буынымызды болашағынан айырамыз. Бұл әлеуметтік-экономикалық тығырық, осыны толық түсінген адамдар көп емес.
Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
