Робинзон Крузоның қазіргі заманғы тарихы. Тек біздің жағдайда ғана бұл арал туралы емес, ауыл туралы. Елсіз ауыл туралы. Солтүстік Қазақстанда Сергей Шевчук, бір ауылда үш жыл өмір сүрді. Жақын арада осы аймақта мектептер, ауруханалар және өркениеттің басқа да игіліктері жоқ ондаған ауыл жойылады. Кеңес заманында адамдар керісінше, осы бай совхоздарға түсіп, тамырын босаңсытуға тырысты. Ал бүгін оларды көшіруге тырысады. Өйткені «елес» кенттерде өмір сүреді. Қазір 150 адамның тағдыры шешілуде. Мәселе, олардың Қазақстанда көшуі үшін арнайы бағдарлама жоқ. Рас, адамдардың өздері жағдайға және тұрмысына өте оптимистік қарайды. Кейбіреулер депрессивті, бірақ менің әріптесім Әйгерім Құсайынованы мына жағдай таң қалдырды.
Галина, Глубокое ауылының тұрғыны:
Монша ана жерде болды. Ауылдың тікелей бүйірінде. Мектеп орталықта тұрды. Бұрын ол жерде саябақ, клуб, мектеп, балабақша болды.
Галя апай бізге бұрын гүлденіп тұрған Глубокое ауылын сипаттауға тырысады. Бірақ, шынымды айтсам, 30 жыл бұрынғы суретті елестету қиын. Бүгінгі күні Глубокое депрессивті ауыл деп саналады. Және бір кездері бай совхозда әрқашан жұмыс қолы жетпейтініне сену қиын. Ол кезде Петропавл қаласының маңынан, көпбалалы отбасы қалуға бел буды. Осы уақыт ішінде әже өзінің күйеуі мен ұлын жерлеген. Қалған балалар үлкен ауылдарға көшіп кетті, ал ол өз түбінде қалды.
Галина Иваненко, Глубокое ауылының тұрғыны:
Таза әдемі кент. Мұнда көбінесе немістер мен поляктар өмір сүрді. Содан кейін бұл халықтың ұлы қоныс аударуы басталды. Барлықтары көшіп кетті. Кім қалды, сол қалды. Мен «ескі ағашты жер аудартпайды» деген мақалмен өмір сүріп келем.
Солтүстік Қазақстан облысында мектептер мен базалық шаруашылықтары жоқ 38 ауыл бар. Инфрақұрылым жоқ, яғни перспективалар да жоқ, деп санайды жергілікті билік өкілі. 150 «тақуалардың», ал ол жалғыз адамдар мен ауыл шаруашылығының басшылары, тағдырын аудандық әкімдіктер шешеді. Қазақстанда оларды көшіру үшін арнайы бағдарлама жоқ.
Жанар Ахмиева, СҚО экономика басқармасы ауылдық аумақтарды дамыту бөлімінің басшысы:
2017 жылы 4 ауыл таратылды, оның ішінде үш ауылда халық саны болған жоқ. Тайынша ауданындағы бір ауыл, онда 4 адам болды, олар көшуге ниет білдірді… Қаражатқа келетін болсақ, бұл ауданның өзі шешеді. Егер олар бір жерде көмектесе алатын болса, мүмкіндігінше.
Әйгерім Құсайынова, тілші:
Тайынша ауданында 7 келешегі жоқ ауыл бар. Оның ішінде екі ауылда мүлдем адам қалмады. Липовкадағы соңғы адам биылғы қыста көшіп келді. Қазір ауыл тасталып, елеске айналды.
Сергей Шевчуктың оқиғасын мүмкін емес деп атауға болады. Ол ауылда жалғыз өзі, үш жыл бойы тұрды. Дүкенге немесе қонаққа көрші ауылға барды. Әрине, көшу туралы ойладым, бірақ баратын жерім болмады. Содан кейін Липовкаға аудан әкімі келіп, Ауған соғысының ардагерін Богатыровкаға қоныс аударды. Мұнда оған үй берілді. Ер адам әзірге шаруашылықты жолға қояды.
Сергей Шевчук, Богатыровка ауылының тұрғыны:
Мен үш жыл жалғыз өмір сүрдім. Содан кейін аудан әкімі келіп, менің жалғыз екенімді көріп, осында көшіріп әкелді…аудан әкімінің нұсқауы бойынша, маған осы үйді берді. Демеушілер сатып алды. Жаман емес. Өмір сүруге болады.
Сергей Шевчуктың тарихы ережеден тыс. Ол бақытты: үймен қамтамасыз етілді. Қалған перспективті емес ауыл тұрғындары, қоныс аудару туралы тіпті ойламайды.
Валентина Гарбовский, Глубокое ауылының тұрғыны
Бір кездері бізге Тайынша қаласына көшуді ұсынды, онда пәтерлер беріліп жатты. Бірақ ондағы пәтерлер, біздің ауыл тұрғындары үшін емес. Пәтерден басқа ештеңе жоқ. Немен өмір сүреміз? Біз мұнда ауыл шаруашылығы, бақшалар болғанына үйрендік…Бізге осында бәрі де ұнайды.
Қиналатын ештеңе жоқ, – дейді ауылдықтар. Үйде жарық бар, телефондар жұмыс істейді. Айына бір рет зейнетақы әкелінеді, қыста жолдар тазаланады. Азық-түлік көрші ауылдан сатып алынады немесе коммерсанттар өздері келеді. Мәдени демалыс үшін жергілікті шіркеуге келеміз. Мұнда барлық ауыл болып, жақын-туыстарша, туған күндер мен мерекелерді атап өтіледі.
Леонид Гарбовский, Глубокое ауылының тұрғыны:
Басқа жерлерден қанша адамдар келеді, ауаларың басқаша деп айтады. Жазда мұнда әдемі, қазір ағаштар ұшып кетті. Жазда мұнда оазис секілді… Мында бара жатсаң кірпілер, анда қарасаң қояндар, кім жоқ дейсің.
Көшуді қаламайтындардың өмірі өзгермейді, деп уәде етеді шенеуніктер. Ауылдың атын алып, көрші ауылға қосады. Сол жақын жатқан ауылдар, сол дәрігерлік көмек, жолды тазалау жүргізіледі. Тек қана бұл ауыр жүктеме. Не мың адам тұратын ауылдың жолын тазалаймыз ба, не 10 адам тұратынды ма?
Талғат Әміржанов, Тайынша ауданы әкімінің орынбасары:
Сол жақын жатқан ауылдар, сол дәрігерлік көмек, жолды тазалау жүргізіледі. Тек қана бұл ауыр жүктеме. Не мың адам тұратын ауылдың жолын тазалаймыз ба, не 10 адам тұратынды ма?
Ауылдарды жою-урбанизацияның кері жағы. Бұны адамдар түсінеді, бірақ басқа себеп бар деп санайды: жұмыссыздық. Бір кездері істеп тұрған шаруашылықтар құлдырап, қазақстандық ауылдардың шашырауына әкеп соқты. Қазір Солтүстік Қазақстанда 50-ден астам адам тұратын 60 ауыл бар. Егер олармен жұмыс істемесе, онда олар да өз мәртебесін, келешегі жоқ деңгейге дейін өзгерте алады. #Ehokz
