Біздің республикамыз Орталық Азия өңірінде коронавирусқа қарсы ресейлік “Спутник V” вакцинасын сатып алған алғашқы мемлекет болды. Ол оны бірінші болып шығарып, халықты вакциналады. Енді жақын арада оны Өзбекстан да шығаруды жоспарлап отыр. Бұл туралы Қырғызстанда да ойланған болатын.
Біз вакцинаны 2020 жылдың соңында шығара бастадық, бірақ өнеркәсіптік көлемге өткен айдың соңында ғана қол жеткіздік, осыған байланысты қазақстандықтар коронавирусқа қарсы ресейлік вакцинамен егіле бастады. Денсаулық сақтау министрлігінің басшысы Алексей Цой бұған дейін осы айдың ортасына қарай 75 мыңнан астам қазақстандық вакцинамен егілгенін хабарлады. Оның айтуынша, осы айда біздің кәсіпорындар жалпы вакцинаның 150 мың дозасын шығарады деп күтіп отыр. Сәуір айында оны өндіру көлемі ай сайын 600 мың дозаға дейін ұлғайтылып, жылдың соңына дейін 12 миллион доза дайындауды көздейді.
“Спутник V”-дан басқа, біздің елімізде коронавирусқа қарсы өзіміздің QazCovid-in вакцинасын шығару жолға қойылады. Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитеті басшысының орынбасары Нұрлыбек Асылбеков сәуір айының соңына қарай отандық вакцина пайда болуы тиіс екенін және бірінші партия шамамен 50 мың дозаға құрайтынын, кейін оның өндірісі де арта түсетінін айтты. Республикада шамамен 19 миллион азамат тұрады, сондықтан 2021 жылы көп қазақстандықтар вакцина алатын болады, бұл індетті тезірек тоқтатуға көмектеседі.
Басқа Орталық Азия республикаларында жағдай анағұрлым ауыр. Онда халықты вакциналауға әлі кіріскен жоқ, ел басшылығы шетелдік вакцинаны жеткізуге үміт артып отыр. Кейбір ақпарат көздері Түркіменстанда Қытай өндірген дәрі-дәрмектерді еге бастады деп хабарлайды. Өзбекстан мен Қырғызстан билігі жақын арада халықты шетелдік препараттармен вакциналайтын болады, сонымен қатар олар өз өнімдерін шығаруды бастауды қалайды. Атап айтқанда, Өзбекстан жақында англо-шведтік AstraZeneca фирмасынан медициналық препараттың алғашқы партиясын және Covishield деп аталатын Үндістаннан вакциналар түріндегі гуманитарлық көмекті алды. Дәл осындай вакцина жақында Украинаға жеткізілді, бірақ оған байланысты жанжал болды, өйткені ол барлық қажетті сынақтардан өтпеген. Сонымен қатар, Өзбекстан ресейлік “Спутник V”-мен вакциналауды бастамақшы, ол үшін билік миллионнан астам дозаны сатып алады.
Қырғыз Республикасында әлі вакцина жоқ. Бірақ оның басшысы Садыр Жапаровтың Мәскеуге жақында жасаған сапарының нәтижесі “Спутник V”-ның жарты миллион дозасы түрінде ақысыз көмек туралы келісімге келді. Сонымен қатар, республикада Ресей вакцинасын өндіру тақырыбы да талқыланды.
Өзімізге келетін болсақ, көпшілікті билік өз жоспарларын мерзімінде жүзеге асыра ала ма, вакциналау сәтсіз бе бола ма және біздің вакцинамыздың өндірісі мен экспортының келешегі қандай деген сұрақ қызықтырады. Менің ойымша, осы сұрақтарға жауап беру үшін, айтылған өндіріс көлемін басқа фармацевтикалық компаниялар шығаратын өндіріс көлемімен салыстыру қажет. Бізде, атап айтқанда Қарағанды фармацевтикалық кешенінде вакцина шығару әзірше кәсіпорынның өндірістік қуаттарымен ғана шектелген.
Ұлттық вакцинаны қолдану күмән тудырады, өйткені ғылыми қызығушылық, тіркеу және сынақтан өту қажет. Сондай-ақ, оны қайда өндіретіні белгісіз, біздің билік оны елден тыс жерде қолдану үшін тіркеуге өтініш берді мен, ол да белгісіз. Қазір вакцина нарығы бәсекесі жоғары, оған жету оңай емес. Орталық Азия аймағында ең танымал – ресейлік вакцина, содан кейін Қытай вакцинасы, ол қазір Өзбекстанда сынақтардың үшінші кезеңінен өтіп жатыр, елде оны жедел пайдалануға рұқсат етілген. Сондықтан біздің вакцина тек біздің елде қолданылуы мүмкін.
Қалай болғанда да, Ресей тарапынан көрсетілетін көмектің арқасында, көршілермен салыстырғанда, Қазақстанның жағдайы анағұрлым тиімді және жақсы болды. “Спутник V” өндірісін өрістету бағытында да дұрыс таңдау болды, дегенмен халықтың қажеттіліктерін бірден өтеу үшін қуаты әлі де жеткіліксіз. Өз вакцинамыз әлі де сынақтар мен тексерулерден өтуді қажет етеді. Бұл жағдайда “Спутник V” шығарылымын арттыру үшін жаңа өндіріс желілерін бөлу жақсы нәтиже берер еді, өйткені батыстық үлгідегі вакцинаның жанама әсерлері едәуір көп екенін көріп отырмыз.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
