Қырғызстанда православие зираттары жиі қиратыла бастады. Бүліктің көбі Ыстықкөл облысында болады. Осы жылдың наурыз айының ортасында вандалдар Чолпон Атадағы зираттарға өшікті. Онда кейбір зираттардың крестері сындарылған, енді бірінікін өртеген.
2019 жылы Ананьево ауылында ең үлкен болған бүлік болды, сол кезде вандалдар 90-ға жуық қабірді бүлдірді. Олар ескерткіштерді қиратып, кірестерді, қоршауларды сындырып, гүл шоқтарын шашып тастады. 1871 жылы орыс иммигранттары Ананьевоның негізін қалады. Алдымен бұл ауыл Сазановка деп аталды, 1942 жылы ол Мәскеуді қорғап, ерлікпен қаза тапқан ауыл тумасы Ананьев Николай Яковлевич – панфиловшының құрметіне өзгертілді. Ананьеводағы православие зираты ерекше. Ауыл моласында Қырғызстан аспанының жебеушісі Ыстықкөлдің аса қасиетті конфессионері Ираклий жерленген. Жергілікті тұрғынның айтуынша, оның қабіріне Орталық Азия мен Ресейден қажылар ғибадат етуге келеді.
Вандалдар бұл зиратты қиратқанда, полиция оқиға орнында 35 сынған кірес пен сынған екі мәрмәр ескерткішті тапқанын айтты, ал ауыл тұрғындары 89 қираған қабір санағандарын хабарлады. Қасиетті күндерде болған вандализм әрекеті Қырғызстан жұртшылығын дүр сілкіндірді. Кейін вандалдарды тауып, жазалау туралы тек орыстар ғана емес, басқа конфессиялардың өкілдері де айтты. “Полис Азия” сараптамалық орталығының басшысы Эльмира Ноғойбаева кейінірек ауылда болған бұл оқиға этносаралық қақтығыс емес екенін мәлімдеді. Бірақ, оның айтуынша, қырғызстандықтар арасында агрессияның өсіп келе жатқанын атап өтпеуге болмайды. Елде оларды қоршаған шындыққа наразылық артып келеді және оны тездету мүмкін емес. Вандализм – қоғамда болып жатқан процестердің көріністерінің бірі. Қырғызстанда жерлеу әрқашан қасиетті деп саналды, оларға қол тигізуге болмайды, дейді сарапшы.
Бұған дейін, үш жыл бұрын, Октябрь ауылындағы православие зираты вандалдардың қолынан зардап шекті, 2010 жылы Бактуу-Долоноту ауылындағы православие шіркеуі қорланды.
Қырғызстанда православие және ислам – дәстүрлі діндер. Бірақ зираттардағы бүліктердің салдарынан көптеген сұрақтар туындайды. Бұл не? Конфессияаралық алауыздық? Рухани мәдениеттің болмауы немесе құлдырау? Немесе орыстар мен қырғыздар арасындағы қарым-қатынасты бұзуға бағытталған алдын-ала жоспарланған арандатулар? Осыған байланысты республиканың халықаралық қоғамдастықтағы беделіне, сондай-ақ оның басқа елдермен, мысалы, жүздеген мың қырғызстандықтар жұмыс істейтін Ресеймен қарым-қатынасына нұқсан келуі мүмкін.
Дәл осындай айуандық соңғы жылдары мұсылман зираттарында да орын алуда. 2017 жылы Ош тәртіп сақшылары мұсылман зиратындағы ескерткіштерді қиратқан 28 жастағы ер адамды ұстады. Кейін полиция оның 50-ден астам қабір тастарын қиратты деп күдіккн ілінгенін айтты.
Көрші республикада экстремизм мен терроризмге қарсы күреске көбірек көңіл бөлінуде, бірақ діни төзімділікке, дінаралық диалогқа, кемсітпеу мәселелері, сарапшылардың айтуынша, екінші орынға ығыстырылған. Шамасы, бұл мәселелерге оралу уақыты келді. Ең алдымен, нәзік және бәріне қажетті бейбітшілікті сақтау үшін қажет. Сондықтан барлық конфессиялар мен діни ағымдардың өкілдері республикадағы шиеленістің ушығуына жол бермеуі керек. Тыныштықты, ұлтаралық, конфессияаралық келісім мен қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтау үшін барлық күш-жігерді жұмсау керек.
Тұрар Керімов, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
