2021 жыл індеттен және оған байланысты экономикалық дағдарыстан басқа, посткеңестік елдердегі сайлау науқандарына бай. Сайлау Ресей, Латвия, Литва, Украина, Грузия, Молдова, Тәжікстан, Беларусь және Қырғызстанда өтті немесе өтуде. Соңғы екі республикада олар жаппай наразылықтарға жеткізді. Осыған байланысты кейбір қазақстандықтар Мәжіліс сайлауынан “тосынсый” күту керек деп санайды.
Парламенттік сайлаудың нәтижелері адамдарды көшеге шығарады ма? Екіталай. Республикада жаңа партиялар жоқ, ал әрекеттегі ойыншылар, мысалы, Қазақстанның Коммунистік Халық партиясы және “Ақ жол” Демпартиясы демократияның көрінісін ғана беретін, бірақ ешқандай нақты күш көрсетпейтін жүйелі оппозиция рөлін атқарады. Ия, Бүкілхалықтық социал-демократиялық партия бар, бірақ ол сайлауға қатыса ма, жоқ па деген сұрақ әлі күнге дейін шешімін тапқан жоқ. Сондықтан нақты оппозициялық күштер депутаттық мандат үшін жарысқа қатыспайтын шығар.
Сайлау науқанының шыңы жаңа жылдық мерекелерге тура келетінін және біздің азаматтардың оған уақыты болмайтыны анық. Қыс айларында вирус өршіп, билік тағы да локдаун енгізсе, коронавирус қоғамдағы ең маңызды тақырыптардың бірі болып қалуы мүмкін.
Жалпы, қыста біздің республикамызда өте суық, ал қазақстандықтар – жылу сүйгіш халық. Суықта наразылыққа шықса, өте аз уақытқа қана – ауа-райы митингіге шыққандарға ЖҚАЖ-ның жауынгерлерінен жаман қарсы тұрады. Сондықтан дауыс беруден кейін жаппай наразылық акцияларын күтудің қажеті жоқ деп ойлаймын.
Алдағы парламенттің төменгі палатасына сайлау 2004 жылдан бері конституциялық мерзімде бірінші рет өтетініне назар аударғым келеді. 2007, 2012 және 2016 жылдардағы сайлау науқандары мерзімінен бұрын өткізілді, соның салдарынан Nur Otan-нан басқа саяси бірлестіктердің сапалы дайындыққа мүмкіндіктері болмады. Бұл жолы жағдай өзгеріп, партиялардың сайлауға дайындалуға уақыты бар.
Сонымен бірге, билеуші партия 2021 жылғы сайлауға бір жыл бұрын дайындала бастады. Соңғы айларда бұл жұмыс күшейе түсті. Nur Otan праймериз өткізіп, азаматтарға оның партиялық қатарлары жаңарып жатқанын көрсетті. Алайда, оның партияішілік сайлауын Мәжіліс пен мәслихат сайлаулары алдындағы партиялық тізімдерін жариялағаннан кейін ғана бағалауға болады.
Ия, қалған ресми тіркелген партиялар праймериз өткізген жоқ, бірақ Мәжіліс сайлауы аясында олар күшейе түсті. Тіпті ергежейлі “Бірлік” саяси бірлестігі съезді өткізіп, одан әрі өмір сүруге шешім қабылдады. Алайда олардың билеуші партия сияқты ресурстарының жоқтығына байланысты Nur Otan-мен бәсекелесе алмайды. Дегенмен, сайлаушылар саяси саланы бәсекеге қабілетті деп санайды, бірақ бұл ішінара ғана шындық.
Парламенттің төменгі палатасына сайлау нәтижелері дәл қазір болжалды болып көрінеді. Келесі екі жарым айда сайлау бойынша аз ғана сұрақтарының бірі – бұл өзгере ме, жоқ па – қазір ешкім нақты жауап бере алмайды.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін.
Сурет: rus.azattyq.org
