Қазақстанда Мәжіліс пен мәслихат сайлауының өтуіне 50 күннен артығырақ уақыт қалды. Республикада сайлау процесінің жанданғаны таңқаларлық емес: партиялар кезектен тыс съездер өткізуде, үміткерлерді анықтап, сайлау алды бағдарламаларын жариялауда. Бәрі алдын-ала жоспарланған сценарий сияқты қалыпты режимде жүріп жатыр. Елеулі “тосынсыйлар” күтілмейтін сияқты.
Сонымен, Қазақстан сайлауға дәл сол “партиялық діңгекпен” келеді. Оған ресми тіркелген алты партия қатысады. Саяси құрылымдардың қазіргі тізімінен тек “Бірлік” партиясының ребрендингі қызығушылық тудырды, ол қазір “Адал”деп аталады. Оның артында, “Ақ жол” Демпартиясының артында “Атамекен” Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының ірі бизнес өкілі, Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың миллиардер күйеу баласы Тимур Құлыбаевтың өзі тұр.
Бизнесмендер саяси бірлестіктерге не үшін неге қаражат салады? Пайда табу үшін, әрине. Парламентке өткен партиялар жұмсалған ресурстарды қайтарып қана қоймай, қосымша қаражат алады. Жақын арада Орталық сайлау комиссиясы партиялардың сайлау қорлары үшін уақытша шоттар ашуы тиіс. Заңнамаға сәйкес мұндай қор тек өз қаражаты мен ерікті қайырмалдықтардан ғана қалыптастырылады. Бірінші жағдайда, бұл сома ең төменгі жалақы мөлшерінен 5 мың есе, ал екінші жағдайда – 10 мың есе аспауы керек. Біздегі ЕТЖ шамасы 42,5 мың теңгені құрайды. Егер максималды мөлшерде алатын болсақ, 637,5 миллион теңге шығады, бұл партия Мәжіліске ең аз дауыс пайызымен кірген жағдайда да толығымен қайтарылады. Мәселен, енді Халық партиясы қайта аталған ҚКХП мен “Ақ жол” биыл республикалық бюджеттен 700 миллион теңге алды. Бұл сайлау жарналарының қайтарылатынын есептемегенде. Олардың жалпы сомасы партиялық тізімге байланысты өзгереді. Мұның бәрі инвестицияны еске түсіреді: көп кіріс алу үшін, ақша саласыз.
ҚКХП мүшелерінің бір бөлігінің наразылығын тудырған Халықтық партия деп қайта аталуына келетін болсақ, менің ойымша, бұл партия мүлдем өтпеуі және Мәжілісте басқа ойыншылармен ауыстырылуы мүмкін. Екінші жағынан, саяси құрылым Украинадан алынған “Ашаршылық туралы” заң қабылданғанға дейін атауын алдын-ала өзгертті, өйткені келесі қадам елде коммунистік идеологияға тыйым салу болуы мүмкін.
Елімізде Жалпыұлттық социал-демократиялық партия да бар. Қазір осы саяси бірлестік ілігіп кетуге үміттенетін әртүрлі жүйелік емес оппозициялық белсенділердің баспанасына айналуы мүмкін. Алайда, бір “бірақ” бар. ОСДП-ның Мәжіліске өтуі әлі де белгісіз болып отыр.
Қазіргі сайлау процесінің жандануы сайлау күні мен тіркеу мерзімінің жақындауына және партиялардың съездерін өткізуіне байланысты. Сонымен қатар, айтқанымдай, қандай да бір елеулі “тосынсыйлар” күтілмейді. Елдегі белгілі бір дүрлігу 25 қарашаға жоспарланған Nur Otan партиясының алдағы съезіне байланысты. Съезде партиялық тізім жасалады, оған Сенаттың бұрынғы спикері және Тұңғыш Президенттің қызы Дариға Назарбаева кіруі мүмкін. Бұл оның үлкен саясатқа қайта оралуын және Мәжіліс спикері немесе партия фракциясының басшысы деңгейіне көтерілетінін білдіреді.
Саясаттанушы Жанболат Шолпанов, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
