Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін, Түркия Әзірбайжанмен және Орталық Азия елдерімен одақтық бірлестік құру арқылы Осман империясының жандануына бағыт алды. Сұрақ туындады: Орталық Азия республикаларына мұндай одақ пайда әкеледі ме?
Мен, республикалардың саяси болашағын анықтайтын Түркиямен одақтас мемлекет құрғысы келетін-келмейтінін, әрине, ешқайсынан сұрамағанынан бастағым келеді. Бірақ, бәрінен бұрын, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және Түркіменстанның Осман империясына ешқандай қатысы жоқ екені тарихтан белгілі. Сонымен қатар, Орда мен Осман империясы бәсекелес және қастас мемлекеттер болды.
Неосманизм идеялары Реджеп Тайып Ердоған билікке келгеннен кейін барынша дамыды. Оларды жүзеге асыру үшін бірқатар халықаралық ұйымдар, соның ішінде түркітілдес мемлекеттердің ынтымақтастық кеңесі, Халықаралық Түркі мәдениеті ұйымы және Түркітілдес елдердің Парламенттік Ассамблеясы құрылды.
Иә, Орталық Азия елдері мен Түркия арасындағы өзара іс-қимыл айтарлықтай табысты. Бірақ Түрік тарапының басты мақсаты ынтымақтастық емес, құрамына Әзербайжан, Орталық Азия өңірінің барлық республикалары мен Ресей Федерациясының бірқатар өңірлері кіретін квазимемлекеттік сектор құру болып табылады.
Мұндай көрініс Орталық Азия елдері тәуелсіздігін жоғалтып, өңірде соғыстар мен қақтығыстар басталып, соның салдарынан әлем картасын қайта құру жөніндегі ауқымды геосаяси жобаға ұқсайды.
Таулы Қарабақтағы жағдайдың шиеленісуі мен Халықаралық Түркі мәдениеті ұйымы мен Түркі кеңесі тарапынан Әзірбайжанның қолдау тапқанын атап өткім келеді.
Шын мәнінде, осы бірлестіктерде үстемдік еткен Түркия, бір жағынан, Әзірбайжанды мәселені күшпен шешуге итермеледі, екінші жағынан, оның бақылауындағы халықаралық ұйымдардың атынан, оларға кіретін Орталық Азия елдері үшін “қол қойды”. Өңір мемлекеттеріне осындай ұжымшылдық қажет пе?
Менің ойымша, пантюркизммен қастық жасау Қазақстан мен Орталық Азия үшін жаман аяқталуы мүмкін, сондықтан Осман империясы жандандыруға бет алған реваншистік Анкараға бағыт алу – күйреу жолы.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы “Эхо Казахстана” үшін.
Сурет: liter.kz
