Міне, бір жылдан астам уақыт бойы тағдырымызды облыстық бас санитарлық дәрігерлер басқарып келеді. Олар мағынасы жоқ және сәтсіз бастамаларды алға тартады. Жақында Бас мемлекеттік санитарлық дәрігер Ерлан Қиясов мектептер дәстүрлі оқыту форматына көшетінін хабарлады. Мұғалімдер мен ата-аналардың бұл шешімге реакциясы таңқаларлық болды. Оларды түсінуге болады, өйткені оқу жылының аяқталуына аз-ақ уақыт қалды. Бірақ таңдану ұзаққа созылмады, коронавирустың жаңа толқыны басталып, балалар қайтадан қашықтықтан білім алуды жалғастырды. Жаппай вакцинация: бұл туралы ұзақ уақыт сөз таластырды, бізді сендірді және көндірді, вакциналардың қауіпсіздігін дәлелдеді, бізге ұжымдық иммунитеттің қажеттілігін айтты, министрлердің егілгенін көрсетті. Елдің қарапайым тұрғындарына вакцина алу кезегі келгенде, оларды вакцинаның жоқ екені белгілі болды.
Алматыда, тек онда ғана емес, сауда-ойын-сауық орталықтары, кинотеатрлар, спорт залдары және т.б. бір ашылып, бір жабылады. Алайда бизнесмендер осындай қамқорлықты түсінбей, олар өмірдің шегінде тұрғандарын, одан қорғауды айтып мемлекет басшысына өтініш жіберуде. Сондай-ақ, қаланы жабыла ма, жабылмай ма, түсініксіз. Жақында Алматы басшысы Бақытжан Сағынтаев қала әлі жабылмайтынын айтып, қала тұрғындарын тыныштандырды. Бұған дейін бас санитарлық дәрігер Жандарбек Бекшин, тәулігіне коронавирус ауруының 500-ден астам жағдайы тіркелсе, билік тосқауыл-бекеттер қоятынын хабарлаған.
Денсаулық сақтау министрлігі мен санэпидемиологиялық бақылау қызметтері карантиндік іс-шаралар жоспарын құра алмайтындарын көрсетті. Олардың әрекеттері жиі күмән тудырады. Хаттамалар, карантиндерді өзгерту, шектеу және рұқсат беру шараларын енгізу, медициналық препараттар мәселелері ведомствоның өз міндетін орындай алмайтынын көрсетеді. Көптеген сарапшылардың пікірінше, біздің Денсаулық сақтау министрлігіне қазақстандықтар өткен жылы да, биыл да жүйесіз, ақталмаған және ойластырылмаған іс-әрекеттерге, әсіресе облыстық санэпидемқызметтерге, тап болмауы үшін бірнеше сценарий дайындап, оларды іске асыру критерийлерін айқындау қажет еді. Шындығында, нәтижелі карантиндік сценарийлер еш жерде болған жоқ. Елдегі азаматтардың көпшілігі СЭС тек кәсіпкерлермен күрес жүргізіп, алым-салық жинағанын біледі.
Денсаулық сақтау министрлігі осы уақытқа дейін тәжірибе жинады, бірақ агенттік одан қорытынды шығармайды. Бүгін сауда орталықтары жабылуда, бірақ автобустарда кептеліс, базарларда адамдар қаптап жүр. Мұның ешқандай мағынасы жоқ. Автобуста жұқтырау қаупі болған жағдайда, неге тамақтану орындарын жабу керек. Көбінесе бизнес нысандары тек есептерде ғана жабық, іс жүзінде олар жұмыс істеп жатыр. Қазақстандықтар осының бәрінен шаршады. Үнемі өзгеріп отыратын шешімдерден, тұрақты сыбайлас жемқорлықтың салдарынан халық шектеу шаралары көмектесетініне сенбейді. Ал сыбайлас жемқорлық гүлдене түсуде, мұны қаражатты бөлу, кадр мәселелері, мемлекеттік жеткізулерге т.б. байланысты ауыр қылмыстық істер айқын көрсетіп отыр. Шындығында, күн көріс мәселесі азаматтардың өз еріктеріне қалып, қабылданған шаралар тек есеп беру үшін қажет сияқты.
Қабылданатын шешімдердің әрдайым үйлесімсіздігін және мемлекеттік аппараттың барлық деңгейлерінің құлдырауын көріп отырмыз. Мамандандырылған шенеуніктер көбінесе біліксіз, олардың шешімдері өте күмәнді, сондықтан мәселелер туындайды. Ең жаманы, оларды ауыстырса да, жағдай өзгермейді және сыбайлас жемқорлыққа байланысты жанжалдар туындаған облыстарда коронавирус өрши қалады. Қабылданған шаралар ауру жағдайлардың азаюына әкелуі керек, бірақ бұлай болмай отыр, яғни шаралар іс жүзінде нәтижесіз. Шаралардың тиімсіздігі үшін біреу жауапты ма? Заңға сәйкес санэпидемқызмет қызметкерлерін әрекетсіздік немесе ауру жағдайлар санының өсуіне жеткізген залал анықталған және дәлелденген кезде жауапкершілікке тартуға болады.
Алайда, заңгерлердің айтуынша, санитарлық дәрігерлердің кінәсін дәлелдеу іс жүзінде мүмкін емес, өйткені себеп-салдар байланысын бақылау қиын.
Бүгінгі таңда біз өткен жылдан бері еңсерілмеген мемлекеттік басқару жүйесі дағдарысының кезекті кезеңінің куәгері болып отырмыз. Бұған вакциналау жоспарының сәтсіздігі және жергілікті жерлерде санитарлық дәрігерлердің бір-біріне қайшы келетін шешімдері дәлел бола алады. Мұның бәрі қоғамда тұрақты сыбайлас жемқорлық жанжалдары салдарынан туындаған әлеуметтік шиеленістің өсуіне әкеледі. Жоғарыдан да, төменнен де қоғамдық бақылауды жүзеге асырмайынша, бұл мәселені шешу мүмкін болмайды.
Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
