Ресми статистикаға сенетін болсақ, соңғы бес жылда Қазақстанда сыртқы көші-қон сальдосы жыл сайын теріс қалыптасқан. Яғни, біздің елге кеткендерден гөрі, көшіп келген адамдар саны аз. Кейбір сарапшылардың пікірінше, бұл олардың мүмкіндіктерін жүзеге асыруға жағдайдың жоқтығына байланысты. Бұл адамдардың Қазақстаннан кетуінің бірден-бір себебі ме, әлде олар үшін кедергілер бар ма?
Статистика көрсеткендей, 2015 жылы біздің елімізде сыртқы көші-қон сальдосы минус 13 466 адамды, 2016 жылы — минус 21 145 адамды, 2017 жылы — минус 22 130 адамды, 2018 жылы — минус 29 121 адамды, ал өткен жылы-минус 32 970 адамды құрады. Соңғы бес жылда теріс сальдо 2,4 есеге артты, бұл тұрақты тұруға болатын ел ретінде Қазақстанның тартымдылыған арттырмайтынын анық көрсетеді. Бұл ретте өткен бес жыл ішінде жыл сайын оң сальдо болған Алматы және Маңғыстау облыстарын қоспағанда, біздің барлық өңірлеріміз «минуста» қалып отыр.
Халықтың жетекші этникалық топтарының арасында сыртқы көші-қонның теріс сальдосына 2019 жылы орыстар ең көп үлес қосты — минус 30 128 адам. Ал, көші-қонғс оң реңді негізінен этникалық қазақтар енгізді. Өткен жылы бұл топ бойынша 4 860 адам оң сальдо қалыптастырды.
Биыл жағдай біршама жақсы жаққа өзгерді. Мәселен, 2020 жылдың сегіз айында республикамызға көшіп келушілердің саны, 2019 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда, 14,4%-ға өсіп, 8 492 адамды құрады. Осы уақыт аралығында эмигранттар 43,3%-ға, 17 752 адамға дейін азайды.
Сонымен қатар, Қазақстанда осы жылдың 8 айында оң сальдо қалыптасқан өңірлер саны артты. Бұл тізімге Алматы және Маңғыстау облыстарынан басқа, Атырау, Қызылорда және Түркістан облыстары және Шымкент қаласы енді.
Алайда, осының бәріне қарамастан, адамдар Қазақстаннан кетіп жатыр. Статистика қазақстандықтардың шетелге жаппай кету себептері туралы толық мәлімет бермейтінін де ұмытпаған жөн. Өйткені, өз мүмкіндіктерін іске асыру, сапалы білім алу және елеулі экономикалық қиындықтардан басқа, елде тұруы үшін қолайлы жағдай қалыптастырмайтын, тілдік және ұлттық саясат адамдарды ығыстырады.
Нәтижесінде елден түрлі ұлттардың ең білімді, мәдениетті және қалыптасқан адамдары кетіп жатқанын көріп отырмыз, олардың арасында қазақтар көп, ал олардың орнына біліктілігі төмен оралмандар мен көп балалы отбасылардан шыққан репатрианттар келіп жатыр.. Олар мемлекеттен жоғары ақы төленетін жұмыс пен әлеуметтік жәрдемақыларды талап етуде. Осылайша, саны жағынан тек оңтүстік өңірлер ғана өсіп, қалған облыстар азаматтарынан айырылып, көз алдымызда азып-тозады. Көші-қон саясатындағы мұндай сәтсіздіктер жақын болашақта экономикаға айтарлықтай әсер етіп, одан әрі үдемелі даму мен модернизацияның барлық перспективаларын бұзуы мүмкін.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: belmir.by
