Осыдан тура бір жыл бұрын, 7 ақпанда Жамбыл облысының Қордай ауданында жазықсыз адамдардың өліміне әкеп соққан жаппай тәртіпсіздік орын алды. Қазақстанда этникалық негіздегі осындай дұшпандық бұрын-соңды болмаған еді. Мұндай қайғылы жағдай билікті ұлтаралық қатынастар саясатын қайта қарауға мәжбүр ететін сияқты, бірақ ол болған жоқ. Тіпті билік этносаралық қақтығыс фактісін жоққа шығарды.
Қордай бүлігінен бері бір жыл өтті, бірақ шенеуніктер әлі күнге дейін болған оқиғаға кінәлі адамдардың аттарын атаған жоқ. Бір қызығы, тәртіпсіздікке қатысқан мыңдаған адамдар ішінде ондаған адам ғана жауапқа тартылып, кейбір дүнгендер де сотталды. Мұның бәрі билік ұлтаралық қақтығыс фактісін мойындамақ түгіл, оны жасыруға тырысатынын білдіреді. Шамасы, бізге Қордайдағы оқиғаны айқын миф ретінде көрсеткендей, Республика басшылығы үшін халықаралық қоғамдастыққа этносаралық және конфессияаралық келісімнің қолайлы көрінісін сақтау маңызды болып отыр.
Осы уақытта дунгандарға қысым жасау жалғасуда. Ашық дереккөздерден белгілі болғандай, соңғы уақытта дүнген ауылдарында тұратын тұрғындар жауап алуға жиі шақырыла бастаған. Оларға қандай сұрақтар қойып жатқаны құпия. Сондай-ақ, дүнгендер қауымдастығын мемлекеттің тұрақтылығына тікелей қауіп деп санайтын, нағыз ұлтшылдардың дүнгендерді айыптауы жалғасуда. Дегенмен, ұлтшылдар қауіптенсе де, полиэтностық – қатер емес, Қазақстанның игілігі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда ұлтаралық қақтығыстар артып келеді. Бұл коронавирустық індет салдарынан халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуіне тікелей байланысты. Ақшаның жетіспеушілігі, жұмыс орындарының тапшылығы, азық-түлік бағасының өсуі: мұның бәрі жағдайды, соның ішінде этносаралық жағдайды ушықтырады. Сонымен бірге моноұлттық мемлекетті қалыптастыруға бағытталған идеялар, трендтер, мақсат қою күшейеді. Биліктің Қордайдағы тәртіпсіздіктерден сабақ ала алмауы, сонымен қатар оларды үйреншікті нәрсе ретінде қарастыруы апатқа жеткізуі мүмкін.
Осылайша, Қордай оқиғасының қайталану қаупі күшейе түсуде, бұнда Nur Otan және “Ақ жол” тізімдері бойынша Мәжіліске келген бірқатар мәртебелі ұлтшылдар белсенді рөл атқарады. Бұл бүлікті жақтаушылар адвокаттары басқа халықтарға төзбеушілікті күшейтіп, руссофобияны тазарту және уағыздауды жақтайтын этноцентристердің ұстанымын нығайта отырып, көпшілікті одан әрі қыздырады. Жұртшылық бұл процестерге бей-жай қарайтын болса, ел шынымен де жаңа бүлік қарсаңында болуы мүмкін.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
