Алдағы Мәжіліс пен мәслихат сайлауына Қазақстан 15,3 миллиард теңге бағыттады, бұл 2016 жылғы өткен Парламент-мәслихат сайлауына бөлінген шығынмен салыстырғанда үш есе көп. Қазіргі сайлау науқанына қоғам қызығушылығының төмен деңгейін ескере отырып, шын мәнінде мұндай үлкен ақша неге бөлінді деген сұрақ туындайды.
Орталық сайлау комиссиясының айтуынша, мұндай үлкен соманың бөлінуі халықтың табиғи өсуіне, ең төменгі жалақының көтерілуіне және инфляцияға байланысты. Бәрі қисынды болып көрінеді, дегенмен, бір “бірақ” бар: бағаның өсуін, жаңа жәшіктерді сатып алуды және ескілерді жаңартуды ескерсек те, сайлауға бөлінген сомадан бір-екі миллиард қаражат қалады. Оларды “Сайлау” электрондық дауыс беру жүйесінің реанимациясына жібереді деген пікір бар. Иә, Ортсайлауком басшысы Берік Имашев онлайн-дауыс беру болмайды деп мәлімдеді, өйткені бұл заңнамада көзделмеген. Бірақ біз республика басшылығының қалаған нәтижеге қол жеткізуі үшін заңдарды оңай айналып өтетінін бірнеше рет көрдік. Солай емес пе?
Партиялық жинақтарға келетін болсақ, сайлау алдында әрбір қатысушы партия үшін саяси бірлестіктің өз қаражаты мен ерікті қайырмалдықтар есебінен құрылатын сайлау қоры ашылады. Шектеулер де бар. Атап айтқанда, сайлау науқанына салынған өзінің партиялық ақшасының көлемі ең төменгі жалақыдан 5 мың, ал қайырмалдықтар – 10 мыңнан аспауға тиіс.
Алайда, сайлау науқанына орасан зор ақша ағынына қарамастан, қандай да бір серпінді жобалары байқалмайды. Тіпті әлеуметтік желілерде үміткерлер мен партиялық тізімдер үшін үгіт-насихат байқалмайды.
Сайлау қорытындысы бойынша Мәжілістегі партиялық жайғасым өзгереді және сол Халықтық партия парламентке кірмейді деп болжауға батылым бар. Партия өзінің сайлау қорына өте қарапайым сома – бар болғаны 50 миллион теңге салды. Шамасы, саяси бірлестік парламентке өтуге күмәнданып, тәуекелге бармауға шешім қабылдады.
Әрине, партиялар өздерінің сайлау алдындағы үгіт-насихат жұмыстары үшін жинаған қаражаты ештеңе шешпейді, дәлірек айтсақ, олардың Парламентке кіру-кірмеуінің өлшемі емес. Дегенмен, бәсекелестігі сезілмейтін сайлаудың жалпы шығыны, шын мәнінде, ақылға қонбайды. Бұл оппозиция жарысқа қатыспайтын, ал тәуелсіз бақылаушылар дауыстарды санауды бақылай алмайтын жағдайда. Сондықтан, көптеген адамдарда нәтижесі алдын-ала белгілі, қызықсыз іс-шараға неге мұндай үлкен қаражат салынады деген қисынды сұрақ туындайды.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
