Өткен дүйсенбі күні Нұр-сұлтан, Шымкент және Жаңаөзен қалаларында өткен жылдың қазан айында бес жылға сотталған Ержан Елшібаевты ұрып-соғуға және қорлауға қарсы наразылық акциялары өтті. Ол Жаңаөзеннің жұмыссыз тұрғындарының көп күндік митингтерін ұйымдастырушылардың бірі болды, сондай-ақ ең төменгі жалақыны 150 мың теңгеге дейін арттыруды талап еткен сервистік компаниялар қызметкерлерінің ереуілдерін қолдады. 15 Тамызда әлеуметтік желілерде оның қатысуымен колониядан бейне пайда болды, онда ол қамауда, онда Ержан жүйелі азаптаулар туралы хабарлады және наразылық білдіру үшін аузын тігді. Дәл осы мәлімдеме көптеген белсенділердің наразылығын тудырды.
Оның туған қаласы Жаңаөзенде наразылық акциясы үлкен резонанс тудырды, оған бірнеше ондаған адам қатысты, олардың арасында мұнайшылар да, оның жақтастары да болды. 2011 жылғы 16 желтоқсанда ереуілге шыққан мұнайшылардың митингі кезінде мойнынан жарақат алған осы акцияға қатысушы нұрылбек Нұрғалиев Жаңаөзендегі қазіргі жағдайға түсінік бере отырып, “Қазақстан жаңғырығы” атты бірқатар сұрақтарға жауап беруге келісті.
– Э.к. 17 тамызда Жаңаөзенде саяси тұтқындарды, оның ішінде Ержан Елшібаевты босату талаптарымен акция өтті. Неліктен, сіздің ойыңызша, ол 5 жылға бас бостандығынан айырылды?
– Н. Н.ол жұмыссыз жігіт және жұмысқа орналасқысы келді, өткен жылдың басында Жаңаөзен әкімдігінен оны сұрауға келді. Сонымен қатар, бізде қалада жұмыссыздар көп, ал “Өзенмұнайгаз” өндіруші компаниясына алмайды. Оған бірнеше ай бойы әкімдіктің жанында жиналған жүздеген жастар қосылды. Бір күні тұрғындарды жинап, ол тікелей әкімге бейне жазбамен кабинетке кіріп, барлығын жұмыспен қамтамасыз етуді талап етті. Бұл күн сайын жалғасты. Бұл, әрине, қала әкіміне де ұнамады, өйткені Ержан Елшібаевтың қатысуымен үлкен митингілер өтті.
Нәтижесінде оған бақылау жасалды, содан кейін ол әкімдіктен он ноутбук ұрлады деп айыпталды. Рас, содан кейін полицейлер қылмыс құрамын дәлелдей алмады, өйткені ондаған куәгерлер мұның бәрі таза жала деп мәлімдеді. Әкімдіктің алдында және ішінде тұрақты бейнетіркеу болды, ол ештеңе көрсетпеді. Содан кейін оның полицейлері автокөліктерден аккумуляторларды ұрлады деп күдіктене бастады.
Осыдан кейін оған шабуыл жасаған бірнеше мас жігіттердің қатысуымен арандату жасалды, бірақ ол өзін қорғай алды. Содан кейін полиция қызметкерлері үш жыл бұрынғы іс бойынша бір адамға дене жарақатын салды деп айыпталды, бірақ сотта жәбірленуші Ержанды мойындамады және оған шағымдардан бас тартты. Барлық куәгерлер мойындамады,бірақ ол бес жылға сотталды.
Бірақ біз, Жаңаөзен тұрғындары, оның лайықты жігіт екенін және оның “қылмысы” екенін бәріміз көріп, білеміз, ол жұмыс істегісі, жақсы өмір сүргісі және өз отбасын қамтамасыз еткісі келді. Оны айыптаған күні біз наразылық акциясына шықтық, бірақ оны қорғай алмадық. Ержанмен билік осылай шайқасты.
Сол кезде облыс әкімі Ералы Тоғжанов болды, ол өзі түрмеде отыруға мәжбүр болса да, осы шешімнің артында тұра алды. Өйткені, 2019 жылы оның бірінші орынбасары Ақтау әуежайында ақшамен ұсталды. Егер бірінші орынбасар парақор болса, әкім адал адам деп ойлайсыз ба?
– Э.к. Арон Атабек пен Макс Боқаев көп жылдан бері қамауда отыр. Қазіргі жағдайда оларды босатуға қол жеткізуге бола ма?
-Н.Н. әрине, егер Қасым-Жомарт Тоқаев олардың істеріне адал қараса. Ол президент болған кезде, олардың барлығын бірден босату керек еді. Арон Атабек 2006 жылы шаңырақта өз жерін қорғады ма? Немесе Макс Боқаев 2016 жылы жерді жеке меншікке және шетелдік компанияларға сатуға қарсы болды. Олар отырғызу үшін ештеңе болған жоқ, өйткені олар өз халқын қорғады.
– Э. к. 17 тамызда наразылық акциясына қатысушыларға құқық қорғау органдарының қызметкерлері тарапынан ескертулер немесе қысым болды ма?
– Н.Н.
Иә, әкімнің орынбасары мен прокурордың орынбасары, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлері келіп, олар таралып, карантинге сілтеме жасады. Бірақ біз ешқайда кетпедік және акцияға қалағанның бәрін айттық. 15 Тамызда Ержан Елшібаевтың әлеуметтік желілердегі бейнеролигі жарық көрді, онда ол азаптау туралы айтып, озбырлыққа қарсы наразылық білдіру үшін аузын тігеді. Осыдан кейін біз колония қызметкерлері Ержанға қысым көрсетуді тоқтатып, оны босату үшін үндемей, наразылыққа шықтық.
– Э. к. белсенділер осы саяси тұтқындарды босату үшін күрес пен акцияны одан әрі жалғастыруға ниетті ме?
– Н.Н. біз міндетті түрде наразылық акцияларын жалғастырамыз. Белсенділер Ержан Елшібаевты босатпайынша, күн сайын алаңға шығатын боламыз дейді. Адамдар кез-келген жағдайда батыл.
– Э. к. сіз 2011 жылғы ереуілге өзіңіз қатыстыңыз. Қазір кәсіподақтардың жағдайы қандай және олар мұнайшылардың құқығын қорғайды ма?
— Н. Н.бізде “Өзенмұнайгазда” және басқа компанияларда ресми кәсіподақтардың босатылған қызметкерлері бар, бірақ олардың барлығы сатылымда және мұнайшылардың құқығын қорғай алмайды. 2011 жылғы оқиғаларға дейін Наурыз Сақтағанов кәсіподақтардың басында отырды да, әлі күнге дейін отыруды жалғастыруда. Мұнайшылар 2013-14 жылдары оны сол жерден қуып шығарғысы келді, бірақ ол полиция мен ҰҚК қызметкерлерін кәсіподақ жиналысына тартқандықтан нәтиже бермеді. Көптеген адамдар қазір осы “кәсіподақтың” басшысын жек көретіні белгілі болды.
Рас, мұнайшыларда өздерінің тәуелсіз кәсіподақтарын құру идеялары мен тілектері бар, бірақ билік оларды барлық күшімен құруға мүмкіндік бермейді. Жұмысшылардың наразылығы жиналып, ерте ме, кеш пе шығады.
– Э.қ. маусым айында елордада Ақорда жанында Жаңаөзен тұрғындарының пикеті өтті, оған марқұм жұмысшы көшбасшы мақсат Досмағамбетовтың анасы қатысты. Олар 2011 жылғы 16 желтоқсанда атылғаннан кейін жараланғандар мен зардап шеккендерді жұмысқа орналастыруды талап етті. Содан кейін олардың барлығын полиция қызметкерлері ұстады. Президент Әкімшілігі немесе билік бұл талаптарға жауап берді ме? Және зардап шеккендер олардың орындалуын талап ете ме?
– Н. Н.2011 жылдан кейін жараланған адамдар көп болды. Тек жеке өзім ғана 20-дан астам зардап шеккен жігітті жинап алып, оларды тұрақты түрде әкімдікке барып жұмысқа орналастыра алдым. 2016 жылы осындай жараланған тағы алты бала Астанаға барып, “ҚазМұнайГаз” басшысымен кездесті. Бұл жауапкершілікке тартылған 37 мұнайшының ереуіліне қатысқаны үшін отырғандардың біріне де көмектесті.
Сол кезде мақсат Досмагаметов та тірі еді, бірақ ол бет сүйегінің қатерлі ісігіне байланысты жұмыс істей алмады. Бірақ ол әлі күнге дейін “Өзенмұнайгазда”еңбек етіп жүрген әйелін жұмысқа орналастырды.
“Өзенмұнайгаз” – да жастарды бірден негізгі өндіріске жұмысқа алмайтын кезде “оқыту” бойынша жаңа жүйе кедергі болды. Барлығы сервистік компанияларға аутсорсингке жіберіледі. Жараланғандардың ішінде Қайрат Досмағамбетов бастаған жұмысқа тұра алмайтын бес-алты адам қалды. Сол 2016 жылы ол әлі жұмыс істей алмады, өйткені ол үнемі іштегі оқ жарақатына байланысты операцияларда болды.
Есесіне, жақында “Өзенмұнайгаз” компаниясына 2011 жылдың 16 желтоқсанында мұнайшыларды атуға қатысқан бұрынғы полицейлерді қабылдадық, мен компания басшылығынан сұрағым келеді – олардың құрбандарына қарағанда өлтірушілерді жұмыспен қамтамасыз ету оңай ма? Менің ойымша, бұл полиция қызметкерлеріне бұйрықты мүлтіксіз орындағаны үшін билік тарапынан арнайы ынталандыру. Ал қазір жараланғандар Жаңаөзен мен Маңғыстау облысындағы мыңдаған жастар сияқты жұмыссыз жүр.
Сурет: vlast.kz
