ЮНИСЕФ халықаралық ұйымының статистикалық деректері Қазақстандағы барлық балалардың 15,6% табысы төмен отбасыларда тұратынын көрсетеді. Жалпы, республикада кәмелетке толмаған 6 миллионға жуық адам бар. Қазірдің өзінде елімізде бір миллионға жуық бала кедей болып отыр. Рас, билік ұсынған ресми статистика мұны мойындамайды.
Өкінішке орай, Қазақстанда қолайсыз үрдіс байқалады: үш және одан да көп баласы бар көп балалы отбасылар қазірдің өзінде кедей болып табылады. Ашық дереккөздерден қазір қазақстандық отбасылардың басым бөлігі өз табыстарының 56%-ын тек тамаққа жұмсайтыны белгілі. Қалған ақша коммуналдық қызметтер мен киімге кетеді. Әрине, көп балалы отбасыларда ең көп шығын азық-түлік пен киімге кетеді. Яғни, отбасындағы балалар саны кедейліктің тағы бір факторына айналды.
Ауылдардағы әлеуметтік және мәдени деңгейдің төмендігі, өз кезегінде денсаулыққа байланысты шығындардың өсуіне ықпал етеді. Бұрын, мысалы, мектептерде “отбасылық өмірдің этикасы мен психологиясы” пәні болған, бірақ ол түсініксіз себептермен алынып тасталды. Енді кәмелетке толмағандар жүкті болуда, т.б.
Иә, Қазақстанда мектепке дейінгі мекемелердің санын көбейтуге тырысуда, бірақ ел 1991 жылдың базалық көрсеткіштеріне әлі қол жеткізе алмады. Мұның бәрі білім беру жүйесінің жеткіліксіз қаржыландырылғанын көрсетеді, ал ол десаулықтың төмендеуіне және кедей отбасылардағы оқушылардың бәсекеге қабілетсіздігіне әкеледі.
Жалпы, мұндай теңестіру қоғамда одан да үлкен әлеуметтік дифференциация мен сегрегацияға әкеледі. Ең ауыр гуманитарлық жағдай геттода
ішкі мигранттар мен оралмандар отбасыларынан шыққан кедей балалардың жаңа ұрпақтары пайда болып, болашағы жоқ ірі қалалардың төңірегінде қалыптасты.
Қазіргі жағдайда адамдардың осы үлкен тобын кедейліктен арылта алатын түбегейлі әлеуметтік-экономикалық өзгеріс қажет. Бірақ қазіргі неолибералды тұжырымдамадан және экономиканың экспорттық моделінен түбегейлі бас тартпай, оған қол жеткізу мүмкін болмайды.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
