Ақпан айында мұнай кірісінің өсуіне, сондай-ақ коронавирус індетінің төмендесе де, Ұлттық қор азайды.
Өткен айда “Brent” маркалы мұнайдың құны барреліне 65,45 долларға – 16 пайыздан астам дейін өсті. Сондықтан Ұлттық қорға мұнай компанияларының тікелей салықтары түріндегі ақша қаражатының ағыны айтарлықтай, шамамен бес есеге – 158,2 миллиард теңгеге ұлғайды. Сондай-ақ, осы компаниялар жүргізген операциялардан түсетін аударымдар 31,4 пайызға – 1,3 миллиардқа дейін өсті. Мемлекеттік меншікті жекешелендіруден түсетін қаражат нақты 6,6 есе, 1 миллиард теңгеге дейін және ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерді сатудан 6,7 есе 0,02 миллиард теңгеге дейін ұлғайды.
Өткен айда квазимемлекеттік сектор активтерін бәсекелестік ортаға беруден түсетін түсімдер болған жоқ. Сондай-ақ Ұлттық қордың басқа да түсімдері мен кірістері көлемінде өзгерістер болған жоқ, ол өзгеріссіз қалды.
Ақпан айында қорға түсетін түсімдердің жиынтық көлемі 164,5 миллиард теңгеге ұлғайды. Бірақ 756,8 миллиард теңге жұмсалды. Осы айда мемлекеттік бюджетке (520 миллиард теңгеден астам) және нысаналы шығыстарға (230 миллиард теңгеге жуық) кепілдік берілген трансферттер түріндегі шығындар екі есе дерлік — 375,4 миллиард теңгеге өсті. Яғни, бүгінгі күні тапшы болып отырған, Ұлттық қордың шығыстары бюджетті қолдауға арналған трансферттер есебінен түсетін түсімдерден артық.
Ұлттық қордың шығыстары түсімдерден әлдеқайда көп болғандықтан, біздің еліміздің мұнай доллар активтері өткен айда 0,8 пайызға, 27 триллион 119,2 миллиард теңгеге дейін, яғни 210,9 миллиард теңгеге қысқарды. Биылғы жылдың қаңтар айынан бастап қысқарту 1,7 пайыз немесе 549,7 миллиард теңге деңгейіне шықты. Алайда, бұл Ұлттық қордың да, Ұлттық банктің де қаржы менеджері болып табылатын Қаржы министрлігін де алаңдатпай отыр.
Ал, алаңдайтын жайттар аз емес,2015 жылдан бастап Ұлттық қор бюджетті, ұлттық валютаның қазіргі бағамын қолдай отырып, екінші деңгейдегі банктер мен ірі бизнесті қолдауға қомақты қаражат бөле отырып, шығыстық режимінде жұмыс істеп келеді. Біздің жинақ қобдиша өсіп отырған жоқ, жыл сайын азайып келеді. Сонымен қатар, сол қаражаттан өсіп жатқан елдің сыртқы қарызы өтеледі. Жаңа табыс көздерін құрмай, өндіріске және экономиканың нақты секторына инвестиция салмай, мұнай мен пайдалы қазбалардан түскен бұл қаражат алдағы бірнеше жылда мүлдем жойылып кету қаупін тудырады, бұл зейнетақы жүйесін, жалпы мемлекетті апатқа әкеледі. Сонымен қатар, Батыста Ұлттық қордың активтерін тұтқындау қаупі бар. Біздің шенеуніктер бұл туралы ойлай ма, жоқ па – бұл үлкен мәселе.
Нұрасыл Әлиев, экономикалық бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
