Парламенттік сайлау қарсаңында Қазақстанда кезекті руссофобия науқаны басталды. “Жас Алаш” газеті тіл мәселесін күрт көтерді, атап айтқанда, оған себеп болған Парламентте орыс тілі қазақ тілімен қатар қолданылатынына наразылық білдірген мақаласы. Осы жарияланымнан кейін Павлодарда орыс тілін ресми мәртебесінен айыруды талап еткен ұлтшылдардың санкцияланған митингісі өтті.
Интернеттегі жарияланымдар мен насихаттан басқа, ұлтшылдардың орыс тілінде сөйлейтіндерге шабуыл жасау жағдайлары ерекше алаңдаушылық тудырады. Олардың бірі қазан айының соңында болды. “Қайсар” футбол клубының жаттықтырушысы Стойчо Младенов шешінетін бөлмеде футболшылардың бірінен, бәріне түсінікті болуы үшін орыс тілінде сөйлеуін өтінді. Футболшы ашуланып, жаттықтырушыға бас салды. Младенов клубпен келісімшартты ұзартудан бас тартып, Қазақстаннан кетті.
Тағы бір оқиға 25 қазанда болды. Бұл күні экологиялық белсенді Салтанат Ташимоваға шабуыл жасалды. Автобуста орыс тілінде сұрақ қойғаны үшін оны ұрды. Егер осы оқиғалар екі аптадан аз уақыт аралығында болғанын ескеретін болсақ, Қазақстанда орыс тіліне қарсы келісілген науқан басталды деген ой қалыптасады
Бір қызығы, ұлтшылдар ғана емес, жекелеген мемлекеттік құрылымдар да орыс тілін ығыстыруға тырысуда. Бұның айқын мысалы ретінде Білім министрлігі айтуға болады, ол 2016 жылы Қазақстан тарихы 2018 жылдан бастап тек ұлттық тілде оқытылатын болады деп мәлімдеген болатын. Шамасы, министрлік Қазақстанда тұратын орыс тілді балаларға еліміздің тарихын білудің қажеті жоқ деп санайды.
Орыс тілінің қарсыластарының қатарына қазақстандық интеллигенцияның бір бөлігі де қосылды. Олар Президентке орыс тілін ресми мәртебесінен айыруды және қазақ тілі туралы жаңа заң қабылдануын талап етіп петицияға қол қойды. Қасым-Жомарт Тоқаевқа жазған ашық хатқа қол қойғандардың арасында жазушылар Дулат Исабеков, Әбдіжәміл Нұрпейісов және Қабдеш Жұмаділов, сондай-ақ академик Амангелді Шорманов бар.
Петиция тіл мәселесі бойынша өткір пікірталас тудырды. Кейбір азаматтар оны қолдап, елге қазақ тілі туралы жаңа заң керек деп мәлімдесе, ал енді біреулері, керісінше, қарсы шықты. Пікірталасқа нүктені Тоқаев қойды. Ол “Ана тілі” газетіне берген сұхбатында президент Қазақ тілі мемлекеттік өмірде ресми орыс тілімен қатар өмір сүруі тиіс екенін мәлімдеді.
Осы сұхбатта мемлекет басшысы орыс, ағылшын және қазақ тілдерінде қатар сабақ беруді көздейтін оқытудың үштілді моделінен бас тартты. 2016 жылы қабылданған тиісті бағдарлама біздің көз алдымызда күйреді. Себебі, ағылшын тілі мұғалімдері дайындау жұмсақ айтсақ, төмен болды.
Алайда, қазіргі президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың сақтығы мен байсалды ұстанымына қарамастан, ұлтшылдар мемлекеттік субсидиялар алатын басылымдар беттерінде орыс тілі мен солтілде сөйлеушілерге қарсы науқанын жалғастыруда.
Ұлтшылдық пен этноцентризм ресми идеологияның бір бөлігі болып отыр ма? Бұл туралы ойланғым да келмейді, бірақ қазақ тілін жеткілікті дәрежеде білмейтін Қордайдағы дүнген бүлігі қоғамда үрей тудырып, елдің басқа аймақтарында осындай оқиғалардың қайталану ықтималдығынан қорқады. Көріп отырғанымыздай, тіл мәселесі қазақ тілді азаматтарды барлық әлеуметтік наразылықтан бұрып, басқаға жұмылдыру құралы ретінде алдыңғы қатарға шығарылуда. Бұл барлық құрылымдарды шарпып, өртеп жіберетін нағыз жауапсыздық, отпен ойын.
Саясаттанушы Жанболат Шолпанов, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
