Біраз уақыт бұрын ҚХР Сыртқы істер министрі Ван И Ресейге “түрлі-түсті төңкерістерге”, бұрмаланған ақпарат таратуға қарсы бірлесіп күресуге, осылай бірлесе егемендік пен саяси қауіпсіздікті сақтауға шақырды. Джо Байденнің АҚШ билігіне келуімен Ресейдің де, Қытайдың да Ақ үйдің санкциялық саясатына тап болғанын ескерсек, бұл мәлімдеме болжалды болды. Сондықтан қазір Пекин мен Мәскеудің жақындасуы сөзсіз.
Жақында Қытайға Ресей Сыртқы істер министрі Сергей Лавров келді. Кездесу қорытындысы бойынша бірлескен мәлімдеме жасалды, онда АҚШ туралы да сөз болды. Министрлер Штатқа соңғы жылдары жаһандық бейбітшілік пен дамуға келтірілген залалы туралы ойлануы керек, біржақты қорқытуды тоқтатуы керек, басқа елдердің ішкі істеріне араласуды тоқтатып, блокты қарама-қайшылықты қалыптастыру үшін біржақты топтар құруды тоқтатуы керек деді. Яғни, бұл Қытайдың үндеуін естіп, қолдау тапқанын білдіреді.
Елдер өзара қарым-қатынастарды нығайту үшін “санкциялық факторды” барынша пайдаланатын болады. Ресей мен Қытай арасындағы ынтымақтастық, айтпақшы, өте жоғары деңгейде, Батыс елдерінің қысымы оны тіпті де күшейтеді, нақты мазмұнмен толығып, әскери-стратегиялық одақ құруға жақындайды. Күннен күнге мұндай альянс қарсыластары азайып келеді, көптеген адамдар оның Батысқа қарсы тұра алатын күш екенін түсінеді.
Сонымен бірге Ресей мен Қытай , Батыс елдеріне қарағанда, індетке тиімді қарсы тұра алды. Бұған дейін Батыс ҚХР-ды коронавирустың таралу көзі болған республика екенін, статистиканы бұрмалағанын, ДДҰ-ға әсер еткенін және т. б. айтып қорлап, қысымға алды. Қытайда олардың арқасында әлем індетке дайындала алды, ел оның таралуын мүмкіндігінше қиындата түсті деп санайды, ал Батыстың қысымы оларды қатты ренжітті. Батыс елдері, Штаттың өзі, тіпті карантинді де қалыпты ұйымдастыра алмады, халықты медициналық қызметке қажетті қол жетімділікпен қамтамасыз етпеді. Вакцина жасауда және вакциналауды да жақсы ұйымдастырмады. АҚШ індетпен күресте сәтсіздікке ұшырағаннан кейін Пекин қатаң жауап бере бастады.
Әлемдік державалардың текетіресі бізге қандай қауіп төндіреді? Бастапқыда АҚШ пен Қытайдың текетіресі көршілес Орталық Азия республикалары мен біздің еліміз үшін технологиялық стандарттар күресінде көрініс табады деп ойлаймын. Яғни, мысалы, қытайлық гаджеттер американдық бағдарламаларда жұмыс істемейді және керісінше. Бұл жағдайда елдер цифрлық экожүйелерді қандай технологиялық стандартқа бейімдеуді таңдауы керек. “Сауда қақтығысы” Орталық Азия аймағына айтарлықтай әсер етуі екіталай. ҚХР өнімсіз қалатындай, мұнан ештеңе сатып алған жоқ. ОА нарықтарында қытайлық тауарлардың көбінесе баламасы болмайды, сондықтан аймақ оларды сатып алып жатыр және сатып алуды жалғастырады да.
Бұған дейін Қазақстан мен Қырғызстанда Қытай Халық Республикасының бұрынғы тартымды бейнесін шайқалтқан Қытайға қарсы шаралар өткен болатын. Індет жойылғаннан кейін де Қытайға қарсылық сол күйінде қалады. Шыңжаңда “тәртіп” орнатуға байланысты Пекиннің қатаң шараларын әлі бірнеше рет есіне салады. Сондай-ақ, оны коронавирус таратқаны үшін, т.б айыптайды, себебі қазір ақпараттық қарсыластық бар.
Орталық Азия елдері үшін АҚШ пен Қытай арасындағы қарама-қайшылықтың өсуі жағдайында көпвекторлы саясаттан бас тарту қажет, өйткені ол өздеріне де, көршілеріне де тікелей қауіп төндіреді. Шынында да, Пентагон бұрынғы кеңестік Орта Азия республикалары басшылығының талғамсыздығын пайдаланып, өзінің әскери және жартылай әскери ұйымдарын, сондай-ақ ашық әскери қақтығыс жағдайында алғашқы нысана бола алатын биологиялық зертханаларды орналастырып жатыр. Қазақстан мен Орталық Азия жауынгерлік іс-қимылдар алаңына айналмауы керек, сондықтан өзін-өзі сақтау мақсатында Вашингтонмен барлық әскери ынтымақтастықты толығымен тоқтатуы тиіс.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
