Эхо Қазақстан
  • Главная
  • Политика
  • Экономика
  • Общество
    • Коррупция
    • Криминал
    • Культура
    • Медицина
    • Образование
    • Религия
    • Спорт
    • Факты истории
  • В мире
    • Содружество
    • Украина
  • Аналитика
No Result
View All Result
Эхо Қазақстан
No Result
View All Result
Басты Тарих фактілері

Латын әліпбиін енгізу орыс мектептеріне деген сұранысты тудырады

5 года назад
Введение латиницы спровоцирует спрос на русские школы

2017 жылы Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев қазақ әліпбиін кириллицадан латын әліпбиіне көшіру туралы жарлыққа қол қойды. Сол кезде Назарбаев 2025 жылға қарай еліміз кириллицадан толық бас тартуы керек екенін айтты. Тұңғыш Президенттің пікірінше, жаңа әліпби қоғамды тиімді жаңғыртуға, сыртқы әлеммен қарым-қатынасты жеңілдетуге және балаларға ағылшын тілін тезірек үйренуге көмектеседі. Бірден әліпби бойынша Ұлттық комиссия құрылып, бүкіл республикада латын әліпбиіне көшу бойынша жұмыс басталды. Ағымдағы жылдың қаңтар айында осы комиссия мүшелері 31 негізгі әріптен тұратын ұлттық әліпбидің кезекті жақсартылған нұсқасын ұсынды.

Менің ойымша, латын графикасына көшпес бұрын, Ұлттық комиссия екі әліпби қолданылатын көршілес Өзбекстан Республикасына қаоауы білдіруі керек. Өзбекстанда латынға негізделген әліпбиді енгізу туралы жарлықты 1993 жылы президент Ислам Каримов қабылдады. Ол кезде әліпбиге толық көшуді 2005 жылы аяқтау жоспарланған болатын, бірақ бұл процесс бірнеше рет кейінге қалдырылды. Жалпы, 1995 жылдан бастап балалар өзбек тілінде білім беретін мектептер кезеңімен жаңа әліпбиге көшті.

Көрші республикадағы латын тілінің жағдайы екіұшты. Елдегі әдебиеттердің шамамен 70%-ы кириллицамен жазылған, бірақ жастар оны оқымайды. Сондай-ақ Өзбекстанда латын әліпбиіндегі әдебиет тапшы, оның үшінші бөлігі — оқулықтар. Оқу, жазу немесе компьютерлік теру кезінде туындайтын қиындықтарға халық наразы. Көптеген өзбекстандықтар латын әліпбиін игере алмады, сондықтан олар кириллицада жазуды жалғастыруда. Нәтижесінде көптеген азаматтар орыс мектептеріне бара бастады, олардың саны соңғы жылдары айтарлықтай өсті. Орыс сыныптарының саны көбейген сайын, жоғары оқу орындарында да дәрістер орыс тілінде оқылады. Өзбекстан басшылығының ойына әліпбиді ауыстыруға миллиардтаған доллар жұмсау керек екені енді ғана келді. Осы уақытқа дейін елде латын әліпбиіне көшу төңірегінде анда-санда шайқас болып жатты.

Сондықтан қазақстандық органдар бұған дейін тәжірибені зерделеуі тиіс еді, өйткені өзбектер бізге, түріктерге қарағанда, жақын. Менің ойымша, қазақ тілін латын графикасына көшіру елдегі жағдайын жақсартпайды, қазақ әдебиеті қалыптаспайды, білім деңгейі көтерілмейді, жаңа ұғымдар мен технологиялар енгізілмейді.

Өзбекстанда латын әліпбиін енгізу неге сәтсіз болды? Менің ойымша, бұл республикадағы әлеуметтік лингвистика мен ғылымның дамымағандығы, кешенді тілдік реформа жүргізілген жоқ, латын графикасына көшу ғылыми негізделген жоқ, процестің өзі барынша саясаттандырылған, тым аз қаражат жұмсалды, оған қоса мемлекеттің қолдауы шамалы болды. Сонымен қатар, латын тілі халық арасында өте танымал емес, тіпті шенеуніктердің өздері де кириллицаны қолданады.

Осының бәрі бізде де бар, осы факторлардың салдарынан қазақ тілінің дамуы нашарлауы мүмкін, өйткені өзбек тілінің тағдырына ұқсас болып, нәтижесінде екі әліпбиді де пайдаланатын боламыз. Ал оқытудағы қиындықтардың салдарынан, латын әліпбиіндегі әдебиет жетіспесе, біздің оқушылар да орыс тілді мектептерге ауысады. Латын әліпбиін енгізу үшін көршілердің тәжірибесін ескеру, зерттеу жүргізу, дайындалу, қомақты қаражат салу қажет. Сондай-ақ, жаңа жазу енгізілгенге дейін, алдымен қазақ тілін реформалау керек.

Бұл латын әліпбиін енгізу тек саяси науқан сипатында екенін және тілді дамытудың нақты қажеттіліктерімен байланысты емес екенін көрсетеді. Қазақстандық басшылық көршілес республикадағыдай білім беру жүйесінің құлдырауын күшейтіп, жастардың білімі мен сауаттылық деңгейін төмендетеді. Латындандыруда көрсетілген тіл мәселесінде пантүркизмді соқыр ұстану, сөзсіз, таз күнімізге түсіріп, елді кері тартады.

Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін

Новости СМИ2
Алдыңғы

Депутаттар Байқоңырдан құрамында қауіпті компоненттері бар зымырандарды ұшыруға тыйым салуды сұрайды

Келесі

Қашықтан оқыту: көз жасы, ашуланшақтық, білім беру жүйесін құрту

Ұсынамыз Пост

Түркістан облысында із-түзсіз кеткен екі туристің мәйіті табылды
Тарих фактілері

Түркістан облысында із-түзсіз кеткен екі туристің мәйіті табылды

29/05/2021 17:43

Қазіргі кезде аталған факті бойынша Түркістан облысының полиция департаменті сотқа дейінгі тергеуді бастады. Жүргізіліп жатқан іздеу жұмыстары барысында 29 мамырда сағат 00:30-да Өгем өзенінен екі адамның мәйіті табылды. Марқұмның бірі тауда жоғалып кеткен туристер тобының мүшесі, 1999 жылы туған азамат...

Ақтөбе тұрғындары таң атысымен әкімдік алдына жиналды
Тарих фактілері

Ақтөбе тұрғындары таң атысымен әкімдік алдына жиналды

29/05/2021 15:12

Шенеуніктер ауыл арасында көгілдір отын құбырын жүргізу үшін тендер жариялағанымен, кейін оны тоқтатып тастаған.   Ақтөбе іргесіндегі Жаңақоныс-4 ауылының тұрғындары жаңадан салынған үйлеріне кіре алмай отыр. Өйткені елдімекенде ішер судан бастап, газ құбыры да жоқ. Ал шенеуніктер болса коммуникация жүйесін...

Қорғаныс министрлігінің белді офицері ұсталды
Тарих фактілері

Қорғаныс министрлігінің белді офицері ұсталды

29/05/2021 10:18

Ведомство өкілдері полковник Асылбек Сатыбалдиновті жақсы жағынан сипаттап, мақтаулы мамандардың бірі ретінде атады. Қорғаныс министрлігіндегі қару-жарақ және материалдық-техникалық қамтамасыз ету қызметінің бастығы полковник Асылбек Сатыбалдинов ұсталды. Бұл ақпаратты Sputnik Қазақстан тілшісіне қорғаныс министрлігінің баспасөз қызметі растады. "2021 жылы 28 мамырда құқық қорғау...

Алматыда заңсыз ойын терминалдары желісін құрған төрт топтың жолы кесілді
Тарих фактілері

Алматыда заңсыз ойын терминалдары желісін құрған төрт топтың жолы кесілді

28/05/2021 18:41

2019 жылдан бастап Алматы қаласы бойынша Экономикалық тергеу департаменті заңсыз ойын орындарын жою бойынша рейдтік іс-шаралар барысында қаланың әртүрлі аудандарында ойын терминалдары заңсыз жұмыс істейтін 712 сауда орнын анықтады, деп хабарлайды zakon.kz. Заңсыз ойын мекемелерін ұйымдастырғаны үшін 80 адам сотталды, 94...

2

В тренде

    3
    • Главная
    • Политика
    • Экономика
    • Общество
    • В мире
    • Аналитика

    © 2025 Ehonews.kz. Все права защищены. Материалы, опубликованные на сайте Ehonews.kz, являются объектами авторского права. Любое полное или частичное воспроизведение, копирование, распространение, публикация или иное использование текстов, фото-, видео- и графических материалов без письменного разрешения редакции запрещено.

    No Result
    View All Result
    • Главная
    • Политика
    • Экономика
    • Общество
      • Коррупция
      • Криминал
      • Культура
      • Медицина
      • Образование
      • Религия
      • Спорт
      • Факты истории
    • В мире
      • Содружество
      • Украина
    • Аналитика

    © 2025 Ehonews.kz. Все права защищены. Материалы, опубликованные на сайте Ehonews.kz, являются объектами авторского права. Любое полное или частичное воспроизведение, копирование, распространение, публикация или иное использование текстов, фото-, видео- и графических материалов без письменного разрешения редакции запрещено.