Өткен жылы посткеңестік елдердің көпшілігінде коронавирустық індетке байланысты өлім-жітімнің көп болды, біздің еліміз олардың арасында жетекші орында болды. Егер Әзірбайжан мен Арменияда әскери қақтығыстан қайтыс болғандардың саны көп болса, басқа елдерде ол нашар басқарудың нәтижесінен болды.
Қазақстанда өткен жылы 162 мыңнан астам адам қайтыс болды, ал 2019 жылы олардың саны 133 мыңға жуық болды. Айырмашылық 29 мыңнан сәл асады, біздің еліміз осы көрсеткішпен Қырғызстан мен Тәжікстан ортасында. Біздің бюджетіміз әлдеқайда үлкен, медициналық инфрақұрылым дамыған, білікті дәрігерлер көп болса да. Бұл біздегі басқару деңгейінің нашарлығын көрсетеді. Мұны не көрсетеді? Бірінші локдаун кезінде жеке меншік клиникалар жабылды, сондықтан барлығы мемлекеттік клиникаларға бара бастады. Көптеген адамдар жоспарлы медициналық көмексіз қалды, сонымен қатар дәрі-дәрмектердің жетіспеушілігі және коронавирус инфекциясын дұрыс емдемеу хаттамалары. Енді, әрине, дұрыс қадам — вакцинация, бірақ мұнда да вакцина мәселесі бар — ол аз.
Мемлекеттік басқару дағдарысы шенеуніктердің жағдайдың даму барысын болжай алмауынан да көрінді. Атап айтқанда, ведомство Элжан Біртанов кезінде де, Алексей Цой кезінде де індет толқындарының реттілігі мен ауқымын анықтаған жоқ, сондай-ақ олар шектеу шараларын енгізу жүйесін сауатты қалыптастырған жоқ. Сонымен қатар, бізде сыбайлас жемқорлық жоғары, бізде жеке мәселелер көбінесе бюджеттік қаржыландыруды денсаулық сақтау саласына қайта бөлу арқылы шешіледі. Сондай-ақ, бізде өз қателігін мойындауды ұнатпайды, сондықтан оларды жасырады.
Бүгінгі таңда Денсаулық сақтау министрлігі басшысының алдында осы айдың ішінде індетке байланысты жағдайды өзгерту міндеті тұр. Алайда, сарапшылардың пікірінше, мұндай мерзімде оны жасай алуы екіталай, бірақ оның кеңсесі науқастардың санын бұрмалай алады. Сөйтіп, мемлекет басшысы бұрын уәде еткен қатаң кадрлық шешімдерден құтыла алады.
Қазір ауруханалардың бас дәрігерлері де, бейінді облыстық ведомстволардың басшылары да осылай істейді. Сондай-ақ, кадрларды ауыстыру жағдайды түзете алады деп ойламаймын. Оның үстіне, соңғы жылдары медициналық қызметкерлерді дайындау сапасы өте нашар. Мұның бәрі мемлекеттік басқарудағы сәтсіздіктер мен құлдырау жүйелі түрде екендігін көрсетеді. Бздің білім жүйесінде де осындай жағдай. Қазақстанда мектептерде де, жоғары оқу орындарында да оқыту сапасы төмендеуде. Яғни, қазір біз тәуелсіздік жылдарында жинақталған кемшіліктерге тап болып отырмыз.
Бұл денсаулық сақтау жүйесіндегі Батыс үлгісі бойынша неолибералдық реформалардың толық сәтсіздігін көрсетеді, бұл саланы коммерцияландыруда, жекешелендіруде және американдық үлгі бойынша медициналық сақтандыру жүйесін енгізуде көрініс тапты. Бұл жағдайда реформалар емес, мемлекеттің әлеуметтік сипатына оралып, бүкіл халықты тегін медициналық қызметпен қамтитын қарсы реформалар қажет. Өткен жылғы бағыт жалғасатын болса, медицинада апат міндетті түрде болады.
Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
