Жақында Ұлттық экономика министрлігінің басшысы Руслан Дәленов Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің келесі бес жылға өсу болжамымен бөлісті. Болжамды жасағанда 2019 жылғы ЖІӨ статистикасы және осы жылдың қаңтар-шілде айларындағы экономиканың даму қорытындылары ескерілді. Дәленовтың болжамына сәйкес, экономиканың орташа жылдық өсімі 4%-ды, ал нақты өсімі 2,8%-ды құрайды. Бұл ретте министр номиналды ЖІӨ көлемі 2021 жылғы 76,7 триллион теңгеден 2025 жылы 104,8 триллион теңгеге дейін өседі деп үміттенеді. Індеттің теріс әсерін мен жабылған жүздеген бизнесті ескере отырып, мұндай оптимистік болжам орындала ма деген сұрақ туындайды.
Болжам жасау кезінде 2019 жылғы көрсеткіштер есепке алынғаны таңқаларлық емес, өйткені өткен жылғы өсім жаман емес, 4,5% деңгейінде тіркелді. 2019 жылға болжам жасауға болады, бірақ Ұлттық экономика Министрлігі сияқты ұзақ мерзімге емес. Өйткені, бүкіл адамзат үшін сынаққа айналған індеттің нәтижесі әлі белгісізсіз, сондықтан экономика өсімі 5 жылда қандай боларын болжау мүмкін емес.
Бүгінгі таңда болжамдардың беделін түсіретін көптеген факторлар бар. Індеттің кез-келген жаңа толқыны, әзірленген вакциналардың болашағын және ықтимал әлемдік экономикалық дағдарыс, бес жылға немесе бір жылға болсын, кез-келген болжамды өзгертуі мүмкін.
Болжам жасау кезінде биылғы жылдың экономикалық даму нәтижелері ескерілгені де таңдандырады, бұл өте қиын жыл болды. Індет экономикаға соққы беріп қана қоймай, көптеген жылдар бойы жинақталған мәселелердің бетін ашты. Атап айтқанда, көлеңкелі экономиканың ауқымы көріне бастады. Сондықтан, іргелі институционалдық проблемалар шешілмейінше, экономиканың өсуі мен дамуы туралы сөз болуы мүмкін емес.
Қазақстан экономикасының өсуі әлемдік экономиканың жандануымен тікелей байланысты екенін де ұмытпаған жөн. Қазақстанда болжамдар жасау кезінде әлемдік экономиканың өсуі бойынша халықаралық қаржы институттарының есептеулеріне сүйенетіні түсінікті. Сұрақ басқада: бұл есептеулер қаншалықты шындыққа жақын?
Бүгінгі таңда үкіметтің барлық оптимистік болжамдары мұнай бағасының әлемдік өсуіне бағытталған. Алайда, мұндай амал сынға төтеп бермейді, өйткені мұндай баға динамикасы 12 ай ішінде түзетіледі. Жүздеген жабылған кәсіпорындар мен шағын және орта бизнестің күйреуін қайда жібереміз? Шынымен де шенеуніктер елдегі індеттің үшінші толқыны туралы айтылып жағдайда бірнеше ай ішінде экономиканың нақты секторы қалпына келеді деп санайды ма? Жауаптары жоқ көптеген сұрақтар туындайды.
Сурет: zakon.kz
