Қазіргі уақытта Қазақстанда, әсіресе өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда, салық мөлшерінің азайғанын байқап отырмыз. 2021 жылдың қаңтарында мемлекеттік бюджетке 490 миллиардтан астам теңге түсті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 30,5 миллиард теңгеге аз. Мұндай жағдай Қазақстан экономикасының күрделі кезеңдерді бастан өткеріп отырғанын кезекті рет айғақтайды. Менің ойымша, мемлекет қаржысының төмендеуі бірнеше факторларға байланысты. Бірінші кезекте – мұнай құнының 13%-дан астам төмендеуі. Одан әрі үшінші елдермен тауар айналымы деңгейінің 22%-дан астам төмендеуі. Соңғысы – салық төлеушілердің бақылау-кассалық онлайн машиналарының түсімінің орташа сомасының 5%-ға өзгеруі.
Жоғарыда келтірілген мәліметтер Үкіметтің әлеуметтік-экономикалық саясатын өзгертуі керек екенін көрсетеді. Егер олар жағдайды жақсарту үшін тиімді қадамдар жасай алмаса, халық бүлік шығаруы мүмкін. Оның алғышарттарын қазірдің өзінде байқауға болады. Мысалы, Ақтөбе облысында мұнайшылар ереуілге шықты, өйткені олар өз табыстарына отбасыларын тамақтандыра алмайды.
Менің ойымша, біз тіпті салықтардың шамалы өсуі сол салықтардың жиналуын азайтуға әкелетін шекке жеттік. Жағдайды түзету үшін шағын бизнес пен фермерлерге салықты азайту қажет. Бұрын ірі капитал үшін төмендетілгендей. Өйткені, шағын бизнес мұндай мемлекеттік баж салығын төлей алмайды.
Салықты төмендетуден бас тарту және шағын бизнеске қатысты қатаң саясатты жалғастыру “аштық көтерілістеріне” әкелетініне сенімдімін. Біз осындай жағдайға қатарынан бірнеше рет Үкіметтің нашар атқарған жұмысының салдарынан тап болдық, олар Қазақстан экономикасы мен елді қайда алып келетінін түсінбеді немесе түсінгісі келмеді.
Шынында да, тек өте бай және шетелдік өндіруші корпорацияларды жеңіске жеткізетін мұндай таңдамалы салық саясаты тек түсінбестікті ғана емес, сонымен бірге наразылықты да тудырады. Мысалы, “АрселорМиттал Теміртау” британдық компанияға 10 жыл ішінде жеңілдікті салық режимін беріп, жабдықтарды жаңарту мен өндіріс көлемін ұлғайту орнына барлық жүктемелер мен тарифтерден босатты. Лакшми Миттал екеуін де орындаған жоқ. Ал, мемлекет отандық өндірушілер мен шағын кәсіпкерлерге ешқандай жеңілдіктерсіз толық көлемде салық салады. Бұл қашанға дейін жалғасады?
Болат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Қазахстана» үшін
Сурет: ehonews.kz
