Өткен жылы індетке байланысты Қазақстанда кеткендер мен келушілердің саны азайды. ranking.kz сарапшыларының ақпараты бойынша өткен жылы республикадан 29,1 мың қазақстандық кетті, бұл көрсеткіш бір жыл бұрынғыға қарағанда 35,6 пайызға аз. Келушілердің саны да азайды – 11,4 мың, яғни 2019 жылмен салыстырғанда 6,6 пайызға аз, сонымен бірге, өткен жылы елден кеткен мамандардың саны, келгендердің санынан 3,5 есе көп. Көбінесе Қазақстаннан сол жылы техника мамандары – 4,5 мың, екінші орында – экономистер – 2,3 мың, үшінші орында – мұғалімдер – 1,5 мың адам кетті. Шекаралар ашылған кезде азаматтардың кетуі артуы әбден мүмкін.
Неліктен бұл жағдай орын алып отыр? Біріншіден, біздің еліміз, айтуға қаншалықты ауыр болса да, шикізат колониясына айналуда. Екіншіден, республикада қалыптасқан басқару дәстүрлерді ескерсек, таныссыз жақсы мансап құру қиын. Сондай-ақ, Министрлер Кабинеті қабылдаған мемлекеттік бағдарламалардың көпшілігі өмірмен байланысы жоқ. Билік уәделерін орындамайды, олардың әрекетсіздігі үшін ешкім жауап бермейді. Мұның бәрі қазақстандықтарға, дәлірек айтқанда, олардың өмір сүру деңгейіне әсер етеді, олар елдің, білім мен кәсібилік емес, тамақ, ақша және байланыс құнды болатын, патриархалдық негізге түсетінін түсінеді. Осыған байланысты біздің ғалымдар мен мамандар кетіп жатыр, өйткені Қазақстанда олардың өз әлеуетін іске асыруға мүмкіндіктері жоқ. Шенеуніктер ғылымды дамыту қажеттілігі туралы жиі және көп айтады, ал ол үшін аз қаржы бөлінеді. Сондықтан біздің мамандар мұнда жоқ мүмкіндіктер бар жерге кетеді. Жағдайды өзгерту үшін, қатты тырысу керек.
Әрине, көші-қон үдерісінің жаңа динамикасы туралы айтуға әлі ерте, жыл соңына қарай бәрі түсінікті болады. Бірақ біздің мамандарымыз кететіні анық. Сондықтан Қазақстанда мұндай кадрлардың жетіспеушілігі орын алады. Біздің білім беру жүйемізде қазірдің өзінде математика және бастауыш білім беру мұғалімдері жетіспейді, оларды иммиграция өтемейді, оның үстіне білікті емес оралмандар жиі келеді. Яғни, олардан білікті мамандар алу үшін билік оларды оқытуға қаражат бөлуі керек.
Сондықтан, осы және келесі жылы кететін адамдар саныны күрт өсуі мүмкін, бұл шикізаттық экономика моделі жағдайындағы шынайы үдеріс Бұдан шығудың жалғыз жолы – мамандардың кетуін тоқтата алатын ЕАЭО аясындағы жедел интеграция және бірлескен индустриялық жобаларды іске асыру. Екінші жағынан, дарынды жастардың Ресейге кетуі мен білікті кадрлардың жаңаруы тұжырымдамасын ұстанып, неолибералдық идеология мен Батысқа тәуелділіктен бас тартсақ, ЕАЭО-ны дамытып, жалпы мақсаттарға жету мүмкін болады.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
