Қазан айында Қазақстан билігі Пекиннің ұйғырлар мен қазақтарға қатысты жасаған қудалауынан, сондай-ақ “қайта тәрбиелеу лагерлеріне” түсуден қорыққандықтан Шыңжаңнан қашқан бірнеше этникалық қазақтарға босқын мәртебесін берді. Алайда, біздің елге Қытайдың шөлейт аймағынан ғана қашып келіп жатқан жоқ. Босқындар республикаға қайдан келіп жатыр және ең бастысы, қандай мақсатта?
Егер Қазақстандағы босқындар туралы статистиканы қарайтын болсақ, онда ресми деректер мен фактілер арасында дәлсіздіктер бар. Атап айтқанда, осы жылдың шілде айында көші-қон полициясы комитетінде 804 азаматтығы жоқ адам тіркелген, ал наурыз айында 7354 адам болған. Азаматтығы жоқ адамдар үшін жеңілдетілген процедураға байланысты құжатталмаған адамдардың саны азайған болуы мүмкін: егер құжатсыз адам келген ел, алты ай ішінде өтінішке жауап бермесе, өтініш берушіге автоматты түрде біздің республикамыздың төлқұжаты беріледі. Алайда, бір ескерту бар – егер азаматтығы расталса, құжат жойылады.
Сондықтан біз БҰҰ босқындар жөніндегі агенттігінің мәліметтеріне сүйенеміз. Иә, олар толығымен өзектендірілмеген және Қазақстанның билік органдары ұсынатын ақпаратпен сәйкес келмейді, бірақ жүйеленген статистика қозғалысын береді.
Сонымен, БҰҰ агенттігінің мәліметтерінде осы жылы Қазақстанға келген жеті мың адам бар. Сөз әртүрлі себептермен азаматтық алуға үлгермеген оралман-репатрианттар туралы болып отыр. Олардың ішінде еңбекке қабілетті жастағы адамдар – 61%-ды, еңбек жасынан кіші адамдар – 34%-ды, ал зейнеткерлер – 5%-ды құрайды.
2020 жылдың қыркүйегіндегі жағдай бойынша біздің елімізде бір миллионнан астам оралман болды. Жыл сайын оралмандардың жалпы санының жартысына жуығы таяу Аспан асты елінен келеді. Демек, оралмандардың жалпы санынан жарты миллионға жуығы Қытайдан келген.
Осының бәрін ескере отырып, бүгінгі таңда Қазақстанда 200 мыңнан астам репатриант – еңбекке қабілетті жастағы адамдар және олардың көпшілігі, қандай болмасын, Қытайда идеологиялық өңдеуден өткендер.
Осыған байланысты елдің арнайы қызметтерінің алдында Қытайдан Қазақстанға көшіп-қонушылардың осындай үлкен ағынын тексеру мәселесі тұр, өйткені олардың арасында, әсіресе жастар арасында жасырын Қытай агенттері не халық арасында саяси жұмыс жүргізуге қабілетті ықпал ету агенттері болуы мүмкін. Мигранттар арасында қытайлық арнайы қызметтердің белсенділігі оралмандар атын жамылып одан әрі кеңеюге және елді отарлау үшін қызмет етуі мүмкін.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: ekd.me
