Мәжіліс пен мәслихат сайлауына екі айдан астам уақыт қалды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен олар 2021 жылдың 10 қаңтарында өтеді. Билік олар штаттық режимде өтеді деп санайды. Алайда, Қырғызстан мен Беларусьте болған жағдайдың бәрі дауыс беру күні азаматтық катаклизмдер, “майдандар” және мемлекеттік төңкерістермен үйлесті. Қазақстан осындай оқиғалар бола ма және оған қалай жол бермеуге болады?
Партияны тіркеу талаптарының төмендеуіне қарамастан, жаңа партиялар пайда болған жоқ. Яғни, депутаттық мандаттар үшін жарысқа бізде ресми тіркелген алты саяси бірлестік қана қатысады – Nur Otan, халық Компартиясы, “Ақ жол” Демпартиясы, Жалпыұлттық әлеуметтік-демократиялық партия, “Ауыл” саяси партиясы және “Бірлік” партиясы.
Олардың соңғысы, айтпақшы, атауын өзгертті, қазір ол “Адал” деп аталады. Меніңше, мұндай қадам тек назар аудару үшін ғана жасалды, өйткені бұл партия туралы, оны олигарх Тимур Құлыбаевқа жақын адам Серік Сұлтанғалиев басқаратынынан басқа халық ештеңе білмейді.
Партиялардан басқа, біздің республикамызда үлкен және шағын біршама белгілі әлеуметтік топтар бар. Алайда, олар ресми саяси бірлестіктердің ешқайсысымен өздерін және өз мүдделерін біріктіре алмайды.
2021 жылғы сайлаудың ерекшелігі олардың конституциялық мерзімде өтуі ғана емес, партиялық тізімдер бойынша өткізілуі де болатынын атап өткім келеді. Яғни, барлық деңгейдегі мәслихаттарға партияда жоқтар кіре алмайды. Бір жағынан, бәрі қисынды болып көрінеді: егер сізде азаматтық ұстаным болса, онда партияға қосылыңыз. Алайда, бір “бірақ” бар. Бұл логикалық тізбекте дауыс берушілердің қатысқысы келетін немесе кем дегенде оған дауыс бергісі келетін партияның болмауы мүмкін.
Қазақстанда “Майданға” және мемлекеттік төңкерістерге қалай жол бермеуге болады? “Майдандық” көңіл-күйіді күшейту процестерін тек репрессиямен ғана емес, сонымен бірге келіспейтіндердің іс-әрекеттерін жеңілдету мақсатымен құқықтық арнаға бағыттау болатындығын түсіну керек. Билік партия құру процесіне рұқсат беруі керек, олар парламентке өте алмаса немесе үлгермесе де, әр түрлі топтар өздерінің талаптарын айтып, әр саяси құрылымдардың өз өкілдіктері болады. Диалог жүргізіп, ымыраға келтіругеъ қабілетті нақты партиялар мен кәсіподақтар түрінде дәнекер қажет, яғни бізде қазір жоқ сындарлы немесе жүйелік оппозиция қажет. Әйтпесе, бір сәтте шенеуніктер сұрапыл топпен жекпе-жек келу қаупі бар.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: inbusiness.kz
