2020 жылдың күзінде Таулы Қарабақтағы әскери әрекеттерден кейін, Оңтүстік Кавказ бен Каспий маңы аймағының геосаяси көрінісі толығымен өзгерді. Бұл “Оңтүстік газ дәлізі” (“ОГД”) құрылысының аяқталуына байланысты. Түркия Әзірбайжан мен Түрікменстан арасындағы қақтығысты түпкілікті реттеуге мүдделі, өйткені ол “Еуропаның газ қақпасы” рөлін атқаруға үміт артады.
Биыл Әзербайжан елі Еуропаға 5 миллиард текше метрден астам табиғи газ экспорттауды жоспарлап отыр. Келесі жылы “ОГД” арқылы Италияға олар тұтынатын табиғи газдың 13%-ы, Грецияға 20% – ы және Болгарияға 33%-ы тасымалданады.
Баку қазіргі уақытта Әзірбайжанда жалғыз кен орны болып табылатын Шах Денизден басқа кен орындарын, соның ішінде Түркіменстанмен даулы кен орындарын игеруге тырысып жатыр. Сөз жақында қол қойылған Баку мен Ашхабадтың Достлуг деп аталатын Каспий кен орнын бірлесіп игеру туралы келісімі туралы болып отыр. Ол Кеңес Одағы кезінде ашылған және шамамен 30 жыл бойы Каспий төңірегіндегі көршілердің арасында дау тудырған қақтығыстарға себеп болған.
Өткен жылдың желтоқсан айында әзірбайжандық SOCAR Trading компаниясы Түркімен мұнайын Ресейден тыс жерлерге жеткізу бойынша тендерді жеңіп алды. Тендер бойынша шикізатты ай сайын сатып алу 30-40 мың тонна мұнайға тең, оны Окарем кен орнында Eni Turkmenistan компаниясы өндіреді. Осы шикізат мөлшері транзитпен Ресей Федерациясының аумағы арқылы емес, Баку-Тбилиси-Джейхан құбыры арқылы тасымалданатын болады.
Үстіміздегі жылдың 21 қаңтарында Әзірбайжан мен Түрікменстан Кяпаз/Сердар кен орны бойынша өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Қазіргі уақытта мәміленің егжей-тегжейлері туралы ақпарат жоқ. Көп ұзамай бұл ниеттері түпкілікті келісімге отырумен аяқталады. Әзірбайжан бұл шарт Каспий теңізі және одан тыс жерлерде энергия ынтымақтастығының тиімділігін бекітетініне сенімді.
Түрік тарапы келісімге қол қоюды Түркіменстанның экономикалық және Ресейдегі саяси проблемалармен байланыстырады. Анкара ұзақ уақыт бойы Ресейді, ашық жағымсыз теріс түрде, мұқият бақылап келеді. Менің ойымша, Түркіменстан Достлуг кен орнын бірлесіп барлау және игеру туралы келісімге қол қою арқылы батыс бағытына бет алды, бұл оның Еуропалық Одақ үшін маңыздылығын едәуір арттырады.
Бұл іс жүзінде Баку арқылы Ашхабадты арбасына байлап, бүкіл Каспий аймағын иемденуге тырысып жатқан Анкараның экспансионистік ұмтылысын көрсетеді, Өз кезегінде, неосманшыл Түркияның артында, аймаққа оралу үмітімен, АҚШ тұр. Одан кейін Түркия мен ЕО орбитасына Қазақстанның батыс өңірлері де түседі, олар да осы логистикалық бағыттар арқылы Анадолыға бағдарланатын болады. Оның артында Осман империясын қалпына келтіру үшін тікелей әскери оккупацияға да жақын.
Болат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: yahoo.com
