Осы айдың басында Ресей Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Николай Патрушев жаңалықтар басылымдарының біріне берген сұхбатында әлемде Пентагон басқаратын биозертханалар көптеп пайда болып жатқанын айтты. Олар Ресей және Қытай шекарасы маңында көп. Патрушевтің айтуынша олар орналасқан бірқатар аудандарда, ол жерлерге тән емес аурулар тіркелуде. Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Америка Құрама Штаттарының онда биологиялық қаруды жасау мүмкіндігі туралы сұраққа, оларда «дәл осылай деп ойлауға толық негіз бар» деп жауап берді.
Қытай жағы да дәл осылай жауап берді, ол Вашингтоннан түсінік беруді де талап еткен. Патрушевтің сөзінен кейін ҚХР Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Чжао Лицян американдық билік “халықаралық қоғамдастыққа Украина мен Форт-Детриктегі әскери биолабораторияларда жасалып жатқан тәжірибелері туралы толық ақпарат беруі керек” деді. Тек Украинада Америка 16 биолаборатория құрды, деп атап өтіп, “неліктен АҚШ бүкіл әлемде көптеген зертханалар құруда және олар онда не істейді…?” деген сұрақ қойды. Сондай-ақ, ол Штат бактериологиялық және уытты қаруларды әзірлеуге, өндіруге және олардың қорларын жинақтауға тыйым салу, оларды жою туралы 1972 жылғы Конвенция бойынша тексеру тетігін құруға жылдар бойы тосқауыл қойған жалғыз мемлекет екенін атап өтті.
Американдық қоғам қайраткерлерінің өздері мыңдаған ғалымдар мен биологиялық қару өндірумен айналысатын жүздеген зертханалар туралы айтады. Атап айтқанда, “Биологиялық терроризмге қарсы заңды” әзірлеушісі, Шампейндегі Иллинойс университетінің халықаралық құқық профессоры Фрэнсис Бойл 400 биозертханада 13 мыңға жуық ғалым, олардың 200-і Штаттарда вакциналарға төзімді өлтіруші микробтардың жаңа штамдарын жасайды деп мәлімдеді.
Ол олардың университеттері Пентагон мен ЦРУ-ға өздерінің ғылыми бағдарламаларынан “өлім туралы ғылым” жасауға бұрыннан бері дайын екенін атап өтті. Бойл Висконсин университетінің доктор Йошихиро Каваоки тобы туралы айтты. Оның мүшелері тұмау вирусының уыттылығын екі жүз есе арттырды. Сонымен қатар, ол Пентагон мен ЦРУ “биологиялық соғысқа дайын және олардың мүдделеріне сәйкес келгенде бастай алады… Олардың 2001 жылдың қазан айында американдықтарға қарсы қолданған жоғары сапалы қару деңгейіндегі күйдіргі бар”. Сонымен бірге, профессор жалпы алғанда шабуыл биоқұрылысын дамытуға Штаттар 100 миллиард доллар жұмсағанын айтты.
Шамамен екі жыл бұрын британдық The Independent газетінде американдық биологиялық қару-жарақтың негізгі зертханасы ластанған қалдықтардың ағынды суларға түсіп кету қаупінен барлық зерттеулерді тоқтату туралы бұйрық алғандығы туралы мақала пайда болды. Өз кезегінде АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын-алу орталығы Форт-Детрикті Эбола, аусыл және сібір жарасымен жұмыс істеу лицензиясынан айырды. Бұл орталық қызметкерлерінің Форт-Детрикте «ағынды суларды залалсыздандыруда қолданылатын жаңа процедураларға байланысты проблемаларды» анықтауы себеп болды. Айтпақшы, ағынды суларға вирустар мен қоздырғыштардың түсу ықтималдығы коронавирус басталғанға дейін анықталды, Америка Құрама Штаттары болса, дереу КХР-ға айыптады.
Америкалық USA Today газеті тергеу жүргізіп, нәтижесінде 2006-2013 жылдары штаттағы екі жүз әскери биологиялық зертханаларда 1,5 мыңға жуық апат болғаны белгілі болды. Зертханалардан бактериялардың құтысы жоғалып, зарарсыздандырылмаған қоқыстарда, өлімге әкелетін вирусты жұқтырған тышқандар іні табылған көптеген жағдайлар анықталды. Журналистер вакциналармен тәжірибе малға да жүргізілгенін, содан кейін оның еті сауда желілерінде сатылатынын білді.
Американдық Nature Medecine медициналық журналында 2015 жылы “SARS тәрізді айналымдағы коронавирустардың кластері адамда пайда болу әлеуетін көрсетеді” атты мақала жарық көрді, онда ғалымдар тобы “SARS-CoV2 кері генетика жүйесін қолдана отырып, SARS-CoV қаңқасында SHC014 жарасының коронавирусының өршуіне әкелетін химера вирусын құрды және зерттеді” дел інген. Сонымен қатар, мақалада Галвестон Vineet Menachery ұлттық зертханасының вирусологы басқарған ғалымдар “жұқпалы толық көлемді рекомбинантты SHC014 вирусын”құра алды. Олардың айтуынша, бұл “бүкіл әлемге тез таралуға және үлкен экономикалық салдарға әкелетін түраралық тыныс алу жолдары ауруларының таралуының жаңа дәуірін белгіледі”. Американдық басылымда жарияланған мақала – кейінірек COVID-19 деп аталатын химера вирусының Америкада жасалғанының дәлелі.
Фрэнсис Бойлдің айтуынша, Техастағы Галвестон зертханасы – зерттеу зертханасы болып табылады. Оның қызметкерлері басқа елдердің жабайы табиғатындағы биологиялық соғыстың ықтимал агенттерін іздейді, кейін олардан биоқару жасайды. Қорытындылай келе, профессор ” биологиялық соғыс агентінің аэрозолі адамдарға ауа арқылы жеткізілетін қару құралы болып табылатынын атап өтті. Галвестон мен Форт Детрик – қылмыстық бизнес”.
Биологиялық қаруды қолдану қаупінің өсуі халықаралық бәсекелестіктің жалпы шиеленісуі және АҚШ пен ҚХР арасындағы қарама-қайшылықпен байланысты. Мұндай жағдайда американдықтардың биологиялық қаруды қолдануы әбден мүмкін, ал біздің Қазақстанда Пентагон бағдарламалары бойынша жұмыс істейтін бес ҒЗИ мен Орталық референс-зертхананың болуы өңірдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікке қосымша қатер төндіреді. Кеш болмай тұрғанда, жұртшылық дереу дабыл қағып, оларды дереу жоюды талап етуі керек.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
