Бүгінгі күні Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің ұлттық валюталарының нығаюы аясында долларлық операциялардың көлемі біртіндеп төмендеп келеді. ЕАЭО елдеріндегі макроэкономикалық тұрақтылықты арттыру, ЖІӨ өсуі, өтімділікті тұрақтандыру және өсіру бойынша жұмыс жүргізудің арқасында ұлттық валютаны нығайтуға қол жеткізілді. Ұлттық валютаның маңыздылығын арттыру өңірді дамытудың басты шарттарының бірі болып табылады.
ЕАЭО арасында ұлттық валютамен өзара есеп айырысудың өскенін атап өткім келеді. Өткен жылы олар 74%-ға жетіп, 2013 жылдан 2019 жылға дейін 10%-ға өсті. Орталық ұлттық валюта рубль болып табылады, оның үлесі 70%-ға тең. Беларусьпен саудада оның үлесі 80%-ды, Қазақстан және Қырғызстанмен – 60%-ды құрайды. Мысалы, теңгенің үлесі Қырғызстанмен есептесуде 7 жыл ішінде 15%-дан 19%-ға өсті, Ресей Федерациясымен есептесуде 5%-ға жетіп,, 2%-ға көтерілді, Өзбекстанмен де өсу мүмкіндігі бар.
Менің ойымша, ұлттық валютадағы өзара есеп айырысуды дамыту мен күшейтудің басты міндеті доллардан бас тарту болып табылады. Осыдан кейін ұлттық валюталарды интернационалдандыру қажет. Сондай-ақ олардың ЕАЭО елдеріндегі саудадағы үлесінің өсуі үшін, оны барлық бағыттарда нығайту және экономиканың ауқымы мен өнімділігін ұлғайтуға тырысу керек.
ЕАЭО тауарларына дамушы елдер қызығушылық танытуда, бұл осы мемлекеттермен интеграцияны кеңейтуге себеп болуы мүмкін. Сыртқы есептеулерде долларды ауыстыру қиын, бірақ ҚХР-мен саудада қозғалыстар бар. Доллар үлесінің төмендеуі Қытай валютасының пайдасына түсті, мұны долларсыздандыру саясатындағы жетістік деп атауға болатынын айта кету керек.
Бірыңғай электрондық валютаны енгізу туралы даулар таусылар емес. Қазіргі уақытта әлемде сандлық валюта еш жерде белсенді енгізілген жоқ, тек есептеу жүргізіліп жатыр. Менің ойымша, Ресей Федерациясының Орталық Банкі осы бағытта жұмыс істейуде. Мұндай валюталарға қатысты көпшілік алаңдап отыр, өйткені оларды қылмыстық сипаттағы операцияларды жүргізу үшін пайдалануға болады және операциялық шығындарды азайтуға да, дәстүрлі валюталардың позициясын бұзуға да мүмкіндік береді. Екінші жағынан, осындай төлемдерді белсенді түрде зерттеп, дамытып жатқан Қытаймен саудаға сандық валюталарды енгізу мүмкіндігі бар.
Теңгенің нығаюы, әрине, жақсы. Ол ЕАЭО-ның пәрменділігін дәлелдейді, бірақ келешекте бәрібір бірыңғай валюта енгізу қажет болады. Әр түрлі экономистер мен ұлтшыл саясаткерлердің барлық скептикалық пікірлеріне қарамастан, ортақ ақша біздің экономикамызды біртұтас етіп байланыстырады. Электрондық валюта – бұл өтпелі форма, оны басқа елдер бірлестіктері де қолданды, мысалы, ЕО еуроны қабылдағанға дейін. Сондықтан біз эксперименттерден қорықпауға және ЕАЭО елдерінің бірыңғай валютасын әзірлеп, енгізу процесін жеделдетуге ұмтылуға тиіспіз.
Болат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: vlast.kz
