Соңғы уақытта Қазақстанда сарапшылар арасында республикамызда ұлттық табыс әділ бөлінуде мен деген мемәселе белсенді талқылануда. Егер біз осы тұжырымдама бойынша мұнай кірістерін қарастыратын болсақ, онда бөлу өте әділ. Алайда, бір “бірақ” бар. Экономиканың шикізат моделі аясында халықтың көп бөлігі артық болып шығады.
Сөз жұмыссыздар мен өзін-өзі жұмыспен қамтығандар туралы болып отыр. Өкінішке орай, республикада мұндай қанша азамат бар екені белгісіз, өйткені ресми статистика көбінесе бұрмаланып, шынайы көріністі көрсетпейді. Қазіргі экономикалық модельде оларға орын жоқ екені белгілі.
Қоғамның прогрессивті дамуын қамтамасыз ететін ірі өндіруші корпорациялардың өркендеуінің бұрынғы формулалары жұмыс істемейді. Яғни, өндіруші сектор нақты сектордың локомотиві болып табылмайды. Ал Қазақстан ондаған жылдар бойы тәуелді болып келген мұнай оған орасан зор табыс әкелуді тоқтатты. Оған статистика дәлел. Ол осы жылдың 8 айында Қазақстан 17,1 миллиард теңгеге “қара алтынды” экспорттағанын көрсетеді. Өткен жылмен салыстырғанда мұнайшылар 4,4 миллиард доллар алмады.
Қазір біздің елде кедейліктің өсуі байқалады. Осыған орай, корпорациялар республикалық бюджеттен және Ұлттық қордан үлкен инвестициялар алуын жалғастыруда, бірақ ол халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайына әсер етпейді. Егер “бай корпорациялар – орнықты мемлекет – ауқатты азаматтар” формуласы жұмыс істесе, Қазақстанда кедейлік үдемес еді.
Қазақстандықтардың кедейлену процесін коронавирус індеті және оның салдарынан болған экономикалық дағдарыс күшейтуде. Жақында Дүниежүзілік банк Қазақстанда кедейлер санының 800 мың адамға көбейгенін болжады. Көріп отырғанымыздай, болжам көңілге қонымды емес.
Әлемдік дағдарыс пен шикізаттық, яғни экономиканың экспорттық моделінің күйреуі жағдайында, қазіргі жүйені қалыптастырған батыстық консалтингтік компаниялардың неолибералды тұжырымдамасы мен қызметтерінен бас тартуы керек. Жер қойнауын пайдалану жөніндегі пайдасыз келісімшарттарды қайта қарай отырып, өндіруші және стратегиялық салаларды ұлттандыру идеясы да маңызды болып отыр. Шикізат колониясы ретінде бізді бірінші кезекте бұрынғы кво статусын сақтап қалуға ұмтылып отырған АҚШ, Еуроодақ және Қытай қарастыратыны түсінікті, бұл іс жүзінде елдің одан әрі құлдырауын және “құбырмен” ешқандай байланысы жоқ қазақстандықтардың толық кедейленуін білдіреді.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
