Осы жылдың басынан бастап мұнай бағасының біртіндеп өсуі байқалды, ол өткен айда ерекше байқалып, 14 пайыздан астам қымбаттады.
Жалпы, осы уақыт ішінде қара алтынның құны 32,5 пайызға өсті. Бұл үрдіс наурыз айында да сақталды. Осылайша, мұнай фьючерстері бір баррель үшін 71 доллардан асып, рекордты жаңартты. Осыған байланысты халықаралық агенттіктер мұнайдың орташа жылдық құнына қатысты өз болжамдарын өзгертті. Сонымен қатар, АҚШ Энергетика министрлігі биылғы жылы Brent маркалы қара алтынның бағасын барреліне 53,2 доллардан 60,7 долларға дейін көтерді. Ведомствоның болжамы бойынша, наурыз-сәуір айларында мұнай бағасы барреліне 65 доллардан 70 долларға дейін ауытқиды, ал екінші жартыжылдықта 58 долларға дейін төмендейді.
Америкалық сарапшылар оның құны барреліне 60 долларға жетуі мүмкін дейді. Егер ОПЕК + мүшелері өнімді одан әрі тоқтатса, оның құны 80 долларға дейін көтерілуі мүмкін. Мұның бәрі мұнай дәуірі аяқталды деген асығыс пікір екенін дәлелдеп, оның бағасы барреліне 100, ал кейбіреулері 120 доллар болуы мүмкін деп болжайды.
Сарапшылардың айтуынша, әлемдік экономиканы қалпына келтіруге қомақты қаражат салғандықтан, көмірсутектерді тұтыну артады. Оның, тіпті, жетіспеушілігі туындауы мүмкін, өйткені коронадағдарыстың салдарынан толық қаржыландырылмаған тау-кен өндірісі қажетті деңгейіне жете алмайды. Қазір отын-энергетика кешені жаңартылатын энергетикаға қарағанда көбірек қаражат алатын болады, бірақ оған бұрынғы деңгейге оралу қиын болады.
Кейбір сарапшылар 3-5 жыл ішінде әлемдік энергия теңгеріміндегі қара алтынның үлесі азаяды деп болжайды. Алайда, 2050 жылға қарай мұнайға деген сұраныс 80 пайызға түсетін ең оптимистік “жасыл” сценарийді ескерсек де, көмірсутекті энергетиканы қаржыландырудан бас тарту әлемдік экономика үшін қатты соққы болады. Көмірсутектерге деген әлемдік қажеттілікті қанағаттандыру үшін алдағы 30 жылда оны өндіруге 9-20 триллион доллар салу керек. ОПЕК мәліметінше, алдағы 3-5 жылда мұнай саласына 12,6 триллион доллар көлемінде инвестиция қажет болады.
ОПЕК + -тің қазір бағаның одан әрі өсуі үшін әлемдік нарықта мұнай тапшылығын қалай сақтау керектігі туралы дилеммасы бар. Қазір қатысушы елдердің ортақ күш-жігерімен энергия нарықтарында ұсыныстың жасанды тапшылығы сақталуда, бұл ретте энергетикалық ресурстар үшін бәсекелестіктің өсуіне және іс жүзінде олардың құнының артуына үміт артуға болады. Бірақ жаздың ортасында мұнайға деген қажеттілік күніне 98,2 миллион баррельге жетуі мүмкін, бұл жағдайда ОПЕК+ мүшелері оны өндіруге квотаны арттыруы керек.
Әрине, көмірсутектер бағасының бұлай өсуі өндіруші компаниялардың валюталық түсімді іске асыруы арқылы бюджетті толықтыруға мүмкіндіктер береді. Мәселе мынада, бюджетте пайда болған бос орындар, оның шығысындай, көп, сондықтан Ұлттық қордың трансферттері сияқты бұл қаражат жеткіліксіз. Сонымен қатар, мұнайдың едәуір бөлігін мемлекет пайдасына емес, келісімшарттар бойынша шетелдік компаниялар өндіреді. Сондықтан әлемдік нарықтағы бағаның бұлай өсуі үміт береді, бірақ шикізат секторы бұрыннан бүкіл экономиканың локомотиві болудан қалғандықтан, дағдарыстық құбылыстарға қарсы панацея және нақты секторды дереу қалпына келтіру тетігі болып табылмайды.
Нұрасыл Әлиев, экономикалық бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
