Американдық сарапшылар дабыл қағуда: көптеген елдерге санкция енгізілгендіктен, соңғылары долларсыздандыру туралы ойлана бастады. Американдық санкцияларға ұшыраған көптеген елдердің долларға тәуелділікті төмендету мүмкіндігін көбірек зерттеп, жағдай жасауда. Мысалы, өткен жылы ЕАЭО және Қытай форумында сауда әріптестері арасында есеп айырысудың өзіндік валюта-қаржы жүйесін енгізу туралы бастама ұсынылды. Мұндай ұсыныс доллардың әлемдік айналымын айтарлықтай шектеуі мүмкін. Менің ойымша, долларының кең таралуы АҚШ-қа үшінші елдерге қарсы тұруға мүмкіндік береді.
Сауд Арабиясы ОПЕК мүшелеріне қысым жасалған жағдайда АҚШ-ты доллардан бас тартамыз деп қорқытты. Бұл 2019 жылы, Патшалық Вашингтонға, егер АҚШ ОПЕК мүшелеріне қатысты монополияға қарсы сот ісін жүргізуге мүмкіндік беретін заң қабылдаса, мұнайды долларға сатудан бас тартуға уәде берген болатын. Менің ойымша, тіпті өз одақтастарына зиян келтіретін американдық санкциялар саясаты, жаһандық кертартпалық реакциясын тудырады.
ЕАЭО елдері де Беларусьтің бастамасымен санкцияларға жауап беруге дайындалуда. Еуразиялық экономикалық одақ санкциялық қысымға қарсы іс-қимыл алгоритмін әзірлеп жатыр, атап айтқанда ЕАЭО-да Одақ елдерінің ең болмағанда біреуіне бағытталған санкцияға жалпы жауап беру реакциясын дайындайды. Яғни, ЕАЭО елдері Одақтың барлық мүшелерінің жауапбы ретінде америкалық санкцияларға қарсы тұруға және бірігуге дайын.
ЕАЭО ішіндегі өзара сауда да доллардан біртіндеп бас тартып жатыр. Еуразиялық қоғамдастық елдерінде жалпы өңірлік валютаны енгізу мәселесі жиі көтерілуде. Одаққа мүше барлық мемлекеттер КСРО шеңберіндегі тәжірибесі бар. Ресей рублі астында, жалпы валютаны іске қосу дұрыс болатын сияқты. Бірақ ЕАЭО-ға қатысушылардың кейбірі рублді бірыңғай валюта ретінде егемендік пен экономикаға төнген қауіп деп түсінеді Олардың пікірінше, бұл тәсіл Кеңес Одағын түбегейлі қайта әкеледі. ЕАЭО мемлекеттері орын алып отырған қиындықтар аясында бірыңғай валютаны талқылауды 2025 жылға дейінге қалдыруды шешті.
Қазір ЕАЭО-дағы өзара есеп айырысуда долларды ұлттық валюталарға ауыстыру туралы сөз болып жатыр. Егер Кеден одағы кезеңін, 2013 жылды еске алсақ, ұлттық валютадағы өзара сауда үлесі 60%-дан астам болды. Ал 2019 жылы бес ел бойынша статистикаға сүйенсек, ұлттық валютадағы өзара сауда шамамен 75%-ды құрады.
Алайда, кейбір қазақстандық шенеуніктердің бірыңғай валютаға қатысты күмәні болса да, бұл доллардан түпкілікті бас тарту процесінде және ЕАЭО шеңберінде бірыңғай қаржы, сондай-ақ, экономикалық жүйенің қалыптасуында сенімді де дұрыс шара болып табылады. Тіпті американдық ақшаны ұлттық валюталарға ауыстыру – дұрыс қадам және көпжылдық тәуелділіктен бас тарту.
Мақсат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: kapital.kz
