Коронавирустық індеті және оның салдарынан енгізілген карантиндік шектеулер Қазақстан экономикасына ауыр соққы берді. Асыра айтпағанда, бұл соққы 2008 және 2015 жылдардағы дағдарыстарға қарағанда күшті болды. Республика әлі күнге дейін карантинге дейінгі көлемге шықпағанына қарамастан, Дүниежүзілік банк сарапшылары биылғы жылы Қазақстан экономикасы өсе бастайды деп пайымдайды. Шынымен де солай ма?
Біздің экономикамыз індет пен дағдарыстың барлық жағымсыз салдарын сезінгенін статистика дәлелдейді. Ұлттық экономика министрлігінің ақпаратына сәйкес, 2020 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің өсімі минус 2,6%-ды құрады. 21 жыл ішінде алғаш рет теріс қарқын тіркелді.
Қазақстанның басты экспорттық тауары – мұнай туралы да ұмытпаған жөн. Тәуелсіздік жылдары біздің ел билігі мұнай басым болатын минералды шикізат экспортына сүйеніп келеді. Алайда, өткен жылы індет “қара алтынға” сұраныс пен баға күрт төмендегенде экономиканың шикізат моделінің тиімсіздігі айқын көрінді. 2020 жылдың сәуірінде жиырма жыл ішінде барреліне 21 доллар – “антирекорд” тіркелді.
Қазақстан үшін індеттің тағы бір жағымсыз салдары кедейлік деңгейінің өсуі болды. Сарапшылар өткен жылдың соңғы қорытындылары кедейліктің 12-14%-ға дейін артқанын көрсететінін күтуде. Салыстырсақ: 2016 жылы бұл көрсеткіш 6% құрады.
Дүниежүзілік банктің “дағдарыстан кейін қалпына келтірудің ұзақ жолы” баяндамасында 2021 жылы Қазақстан экономикасы 2,5%-ға өсетіні айтылған. Мұндай оптимистік болжам әлемдік экономика перспективаларының жақсаруына, экспортқа сұраныстың артуына және ішкі экономикалық белсенділіктің жандануына негізделген.
Алайда, Дүниежүзілік банк сарапшылары ұсынып отырған жарқын перспективаларға қарамастан, шын мәнінде жүйелік дағдарыс күшейе түседі, өйткені ол экономиканың шикізаттық модельдің тұйықталуымен тікелей байланысты. Мұнай бағасы өссе де, мұндай қарқынмен өспейді, өйткені бүкіл әлемдік экономиканың баяулауы және шикізатқа сұраныстың төмендеуі орын алды. Тоқаев жариялаған “жаңа экономикалық саясат” әлі күнге дейін іске қосылмағандықтан, сапалы жақсаруларды күтудің қажеті жоқ.
Жанболат Шолпанов, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
