Қазақстанда сайлауалды жарыс жалғасуда. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығына сәйкес сайлау 2021 жылдың 10 қаңтарына жоспарланған. Тиісінше, саяси күштердің дайындығына екі айдан астам уақыт қалды. Қай партияның жетістікке жету мүмкіндігі бар екенін қарастырып көрейік.
Өткен аптада Орталық сайлау комиссиясы сайлауға қатысу мәселесінің соңғы нүктесін қойды. Күтілетіндей, Мәжіліс пен мәслихаттардағы депутаттық орындар үшін елдегі барлық ресми тіркелген партиялар жарысқа жіберілді. Олар алтау – Nur Otan, “АҚ жол” Демократиялық партиясы, Қазақстанның Коммунистік халықтық партиясы, Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы, “Ауыл” саяси партиясы және “Бірлік” партиясы.
Әрине, жеңіске жетудің ең үлкен мүмкіндігі билеуші партияда. Nur Otan-ның құлақ түргізген праймеризі күшті қадам болды. Олар партияға жаңа мүшелерді тартуға, сайлау құжаттарын өңдеуге және пікірталаста тәжірибе алуға, сонымен қатар белгілі бір ребрендингке қол жеткізуге мүмкіндік алды. Сондықтан праймериздің тиімділігіне күмәнданудың қажеті жоқ.
“Ақ жол” партиясында табысқа жетудің жақсы мүмкіндігі бар, әрине, бірақ билік партиясы сияқты емес. Азат Перуашев бастаған Демпартия шағын және орта кәсіпкерлікті белсенді түрде қолдау көрсетті, сондай-ақ пайыздық мөлшерлемені төмендету мен отандық бизнестің жұмыс жағдайын жақсартуда үлес қосты.
Сайлау алдында Айқын Қоңыров басқаратын халық Компартиясы да белсенділігін көрсетті. Коммунистер Парламентте, БАҚ-та және әлеуметтік желілерде сөз сөйлеп жатыр. Айтпақшы, жақында партия зейнетақы жасын төмендету қажеттілігі туралы мәлімдемесіне байланысты популизмге айыпталды. Алайда, бұл тек коммунистердің пайдасына асты, өйткені сын оларға назар аудартты.
Мәжілісте өкілдік етпейтін партияға келетін болсақ, олардың біріншісі “Ауыл” болып табылады. Қазақстанда, неге екені белгісіз, партия міне-міне “атылады” деген пікір қалыптасты. Иә, алдағы сайлау аясында “Ауыл” ауыл шаруашылығы министрлігімен аграрлық бюджет үшін күрете лобби болып табылатын аграрлық одақтар альянсымен ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды. Алайда, сайлау жарияланғанға дейін партия ештеңемен ерекшеленген жоқ, оның қызметі айтарлықтай байқалмады. Сондықтан, менің ойымша, “Ауыл” аутсайдер болды, сол аутсайдер күйінде қалады.
Парламентте ұсынылмаған екінші партия – “Бірлік”. Жақында ол “Адал” деп атын өзгертті. Мұндай шешім, ең алдымен, парламенттік сайлау қарсаңында ребрендинг жасауға тырысуымен байланысты. Яғни, партия жаңа саяси күш ретінде көрінуге тырысуда. Бірақ соңғы жылдары ол “Ауыл” секілді ерекшеленген жоқ, сондықтан Мәжіліске кіруі екіталай.
ЖСДП қалды. Соңғы уақытта партия басшылығы бірнеше жанжалды қақтығыстар болып, нәтижесінде саяси қауымдастықта танымал белсенділер қалмады. Сондықтан да мен ЖСДП Мәжілістегі депутаттық мандаттарға ие бола алады деп айтпас едім.
Көріп отырғанымыздай, қазір Парламентте ұсынылған партиялардың жеңіске жету мүмкіндігі бар. Сондықтан Мәжіліске тексерілген үш партия – Nur Otan, “Ақ жол” және халық Компартиясы кіретініне күмәнім жоқ. БАҚ-та басты билеуші партиядан басқа, ресми бәсекеге түсетін басқа екі партияны насихаттау күшейе түсті. Nur Otan-нан басқа тіркелген партиялардың ешқайсысы алдын ала биліктен орынды басып айлуға үміттенбей, екінші және үшінші рөлдерге риза екені есте қаларлық. Алайда, “Ақ жол” және Халық Компартиясы басшылары Азат Перуашев радикалды ұлтшылдық риторикасымен сөйлеп, ал Айқын Қоңыров зейнеткерлік жасты азайтуды жақтап популизмдерін айқын көрсетті, бұл Чили үлгісінің жинақтаушы жүйесі шеңберінде бұл мүмкін емес. Дәл осы екі партия наразылық дауыстарын жинақтап, болашақ Парламентте өздерін оппозиция ретінде көрсетеді.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: liter.kz
