Біздің шенеуніктер теңге іздеуде ешнәрседен жиіркенбейді, олар қалталарын толтыру үшін кімді болсын тонауға дайын. Атап айтқанда, биылғы жылы білім беру саласынада бірқатар сыбайлас жемқорлық атап өтілді.
Олардың бірі елордалық білім басқармасы басшысының орынбасары Дулат Шоғанбайға қатысты. Құқық қорғау органдары оған мемлекеттік қаражатты жымқырды деген күдікпен қылмыстық іс қозғады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттікте, сөз ұйымдастыру техникасын жоғары бағамен сатып алу туралы болып отырғанын хабарлады. Осындай іс Қарағанды облысының білім басқармасының басшысы Гүлсім Қожахметовға, сондай-ақ екі кәсіпкерге де ашылды. Наурызда анонимдік Telegram-арна өткен жылдың қараша-желтоқсан айларында бұл басқарма “КазИнтерСервис-Астана” ЖШС мен “Логиком” ЖШС-нан 2,5 мың компьютер мен 19 мың ноутбук сатып алғанын, оны тексеру кезінде жаңа ұйымдастыру техникасының техникалық ерекшелікке сәйкес келмейтіні және мемлекетке 3,8 миллиард теңге залал келтірілгені белгілі болғанын хабарлады. Кейін Қазақстанның сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметінің тергеу органдары 1973 жылы туған, Қарағанды облысының білім басқармасының басшысы К., ҚК-нің 189-бабы 4-бөлігі “сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену немесе ысырап ету” қылмыстық ісі бойынша айыпталушы болғанын хабарлады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің ақпараты бойынша, мектеп компьютерлерін сатып алуға бөлінген бюджет қаражатын ұрлау 5 облыста тергеліп жатыр. Тергеушілер, ең жоғары деңгейдегі, олардың пікірінше, шенеуніктер ұрлаған миллиардтаған теңге туралы мәлімдейді.
Білімді дамытуға миллиардтаған қаражат бөлінеді. Атап айтқанда, биыл бұл саланы қаржыландыру 880 миллиардтан 1,3 триллион теңгеге дейін артады. Сапалы мектеп білімінің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін, билік 731,3 миллиард теңге, мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін 72,3 миллиард теңге, жоғары білімді, жоғары оқу орындарын бітірген кадрлармен қамтамасыз етуге 303 млрд.теңге жұмсауды жоспарлап отыр.
2018 жылдың мамырында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі «Қазақстан Республикасының 2015–2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру жөніндегі 2018–2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын» қабылдады. Оның бір тармағы – 2019-2020 жылдар аралығында өткізілуі тиіс университеттердегі академиялық адалдықты бақылау. Алайда, осы айда агенттік «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың 2020 жылға арналған ұлттық есебін» жариялады, онда Білім министрлігінің мәліметтері бойынша зерттеулерге қаражат бөлінбегендіктен, бұл тармақ орындалмағаны айтылды. Алдыңғы жылы да ешкім бақылау жүргізген жоқ. Баяндамада ведомстволық және аймақтық жоспарларды дайындауда мемлекеттік органдар нақты сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін ескермей, өздері үшін «жайлы» іс-шараларды қарастыратыны айтылады.
Яғни, Білім министрлігі осы саладағы сыбайлас жемқорлық фактілерін анықтау мақсатында мониторинг пен сауалнама жүргізуге саналы түрде кедергі келтіреді. Бұл құбылыс жүйелі болып, жолға қойылған. Шындығында, ведомоствоны Соростың студенті басқаратыны, ал тұрақты неолибералистік реформалар мен батыстық модельдерге көшу бюджет қаражатын талау құралы екені таңқаларлық жағдай емес. Латын қарпіне көшудің қолға алынуының себебі осы болуы мүмкін, бұл мәртебелі шенеуніктерге жаңа оқулықтар, әдістемелік әдебиеттер шығару мен қайта оқыту процесінде мол табыс табуға зор мүмкіндік береді.
Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
