Осы жылдың жазында АҚШ зерттеушісі Сара Камеронның Қазақстандағы ашаршылық туралы баяндайтын кітабы жарыққа шықты. Оны оқысаңыз, автордың 1932-33 жылдардағы ашаршылық туралы ештеңе білмейтінін және оқырманға жалған ақпарат беруге тырысақанын түсінесіз.
Кітаптың тақырыбынан бастайық. Камеронның айтуынша, Аш дала – Орталық Қазақстандағы, Қарағандының оңтүстігіндегі Бетпақ Дала. Алайда, егер кеңес әдебиетін оқысақ, онда “аш даланың” Сырдарияның сол жағалауындағы, біздің ел мен Өзбекстанның шекарасындағы кең шөлге қатысты екендігі белгілі болды.
Сол Аш далада жерді суару және мақта өсіру бойынша ірі ирригациялық жоба жүзеге асырылды – Киров атындағы канал, ол бүгінгі күнге дейін жұмыс істейді, бірақ қазір Достық деп аталады. Осыны ескере отырып, кітап авторы Кеңес халқының ең үлкен жетістіктерінің бірін тарихтан өшіруге тырысқанын түсінуге болды.
Кэмерон өзінің кітабын жазуға біздің мемлекетіміз бен Ресей Федерациясының мұрағаттарынан алынған құжаттар негіз болды деп мәлімдейді. Алайда, оның “шығармасын” оқи отырып, кеңес әдебиетін, әсіресе 1920-1930 жылдардағы партиялық және экономикалық құжаттарды қолданбағанын түсінесіз. Бұған дәлел, кітапта 1928 жылдан 1931 жылға дейінгі мал санының кестесінен басқа, нақты көріністі көрсететін бірде-бір статистика жоқ.
Егер Камерон өз кітабында қазақ тілінде баспа мен кітап шығаруды, сондай-ақ халқымыз үшін жаппай бастауыш, орта және кәсіптік білім беруді енгізу сияқты маңызды өзгерістерді атап өтуге мұршасы болмаса, не айтуға болады. Оның орнына ол Қазақстанда қазақ мәдениетін тек жойғанын жазады. Бірақ, бәрінен бұрын, оның Қазақстан мүлдем КСРО мүшесі болмаған сияқты, кеңестік үлес туралы жазбағаны наразылық тудырады.
Сол дәуірдің маңызды элементі Қазақстандағы қарқынды шаруашылық құрылыс болды. Алайда, Камеронның “туындысында” машина-трактор және машина-шөп шабу станцияларын, элеваторлар мен колхоздық-тауар фермаларының желісін құру туралы бір де бір сөз таба алмайсыз. Ол біздің еліміздегі ауыл шаруашылығының даму тарихын бұрмалау үшін бұл туралы әдейі үнсіз қалғандай.
Осының бәрін ескере отырып, кітап іріктеп алынып, сауатсыз жазылған және біздің тарихымызға өзгеріс енгізу әрекеті деп сеніммен айтуға болады, өйткені ұжымдастыру және индустрияландыру кезеңі туралы ештеңе білмейтін кез-келген оқырман онда жазылғанның бәріне сенеді.
Камерон өзінің “туындысын” атақты бұрмалаушы және ашаршылық зерттеушісі болып табылатын Роберт Киндлердің кітабын негізге ала отырып жазуы мүмкін екенін атап өткім келеді.
Міне, қазірдің өзінде өте қызықты көрініс пайда болды. Меніңше, Сара Кэмерон және басқа Батыс авторлары, оның ішінде Роберт Киндлер де, бүкіл кеңестік кезең тарихын қайта қарап, КСРО-ны айыптайтын ұлтшыл қозғалыстарды саяси қолдау мақсатында Қазақстандағы және Орталық Азияның басқа республикаларындағы идеологиялық құндылыққа нұқсан келтіру туралы Вашингтонның бұйрығын орындайды. Ашаршылық батысшыл күштердің декоммунизация мен дерусификации бойынша негізгі құралы болып табылады және оны биліктің ықтимал мойындауы алдағы интеграциялық процестерге зиян тигізуі мүмкін.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы “Эхо Казахстана” үшін.
