Қазір Сенатта бұрын бұқаралық ақпарат құралдарымен байланысты болған бірнеше депутат жұмыс істейді. Бірнеше күн бұрын олардың бірі – бұрынғы тележүргізуші Дана Нұржігіт Үкімет басшысы Асқар Маминге сауал жолдады. Жолдауда ол біздің заңнамада ақпараттық салаға қатысты телевизиялық арналарымыз сүйенетін “ұлттық құндылықтарды сақтау” және оларды “дәріптеу, насихаттау” ұғымдарына анықтамалар жоқ деп жазды. Депутаттың айтуынша, қазақстандық қоғамда барлық телеарна иелерінен телеэфирде пайда болатын барлық контенттің ұлттық құндылықтар қағидаттарына сәйкес келуін талап етпейінше руханилық деңгейі артпайды.
“Қазақстан Республикасының Үкіметінен халықаралық тәжірибені зерделеп, заңнамада жоғарыда аталған талапты көздейтін нормаларды қарастыруды және тиісті заңнамалық актілерге қажетті өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы мәселені қарауды сұраймын”, – делінген оның сауалында.
Депутаттың айтуы бойынша, бұл сұранысты жіберген себебіі кешке шығатын қазіргіі ток-шоулардың мақсаты рейтингті жоғарылату болып табылады, бірақ олардың өздері “ешқандай мазмұны жоқ”.
Ең қызығы, бұл жерде тек мемлекеттік телеарналар туралы ғана емес, жалпы барлығы туралы айтылады. Бұдан шығатыны, сенатор билікті жеке бизнес жұмысына араласуға, оларды өздері қаламайтын нәрсені жасауға мәжбүр етуге шақырады, өйткені мұндай қайта құрудың салдарынан ол өзінің көрермендері мен жарнама берушілерінен айырылып қалуы мүмкін, бұл іс жүзінде үлкен ақшалай шығындарға, тіпті банкроттыққа әкеледі. Естеріңізге сала кетейін, біздің елімізде жеке БАҚ-тың өзінің редакциялық саясатын жүргізуге құқығы бар. Онымен не істеуіміз керек? Болашақта бұл жағдайда олар не істеуі керек, оларға мемлекеттік телеарналардай, миллиардтаған қаражат бөлінбейді. Олар әйгілі адамдар мен саясаткерлерді жамандап, “попса”, төмен деңгейлі бағдарламаларды тарату арқылы мүмкіндігінше тырысуда. Жеке меншік иелері қазір қазақстандықтардың ұнататынын, жақсы рейтинг беретін, елеулі пайда әкелетіндерді көрсетеді.
Сондай-ақ, бұрынғы тележүргізуші “ұлттық құндылықтарды сақтау” және оларды дәріптеу мен насихаттау дегенде не айтқысы келгені өте қызықты. Бұқаралық ақпарат құралдары қызметінің негізі әрқашан әділ және шынайы материалдар, қоғамға ең маңызды және өзекті оқиғаларды жеткізу және т.б.. Егер біздің министрлер депутаттың кеңесіне құлақ асып, заңнамаға Нұрғижит бастамашылық еткен түзетулер енгізу үшін халықаралық тәжірибені зерделеуді қолға алса, кейін қиян жағдайға түсуі мүмкін. Менің ойымша, шектеулерді енгізу, тыйым салу және теледидар мазмұнын заңнамалық реттеу жағдайды өзгертпейді. Не істеу керек – көрермендерді қызықтыратын нәрсемен тарта білу қажет.
Бұған дейін сенатор “Қазақстан” арнасында апта сайынғы “Дара жол” телебағдарламасының жүргізушісі болды. Оның бағдарламасына белгілі шығармашыл адамдар, ғалымдар және олардың жақындары қатысты, жалпы ол ұлттық құндылықтарды кеңінен насихаттады. Алайда, олар көңілсіз, жалықтыратын және қызықсыз болды. Сондықтан, егер жеке телеарналардағы бағдарламалар осындай болса, онда олар тез қаусап, жабылады.
Бірақ, бұл ойлар Дананың өзінікі емес сияқты, ол басқаның тезисін таратып отыр, бұл жақында барлық телеарналарға жүктелуі мүмкін. Егер солай болса, онда бұл қатерлі және өкінішті мәселе, өйткені бұл нақты цензураны енгізуді болып табылады, ал ұлттық құндылықтарды насихаттау этноцентризм идеяларын дәріптеуге айналуы мүмкін. Осыған ұқсас нәрсені біз өткен жылдың маусым айында Ұлттық либерал және Саакашвилидің идеяларын жақтаушы Арман Шораев әлеуметтік желілерде ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаеваға ресейлік “Звезда” телеарнасынан қазақ тілінде хабар таратқаны үшін жеке ОН ТВ телеарнасын жазалау қажеттігі туралы өкім бергенде көрдік. Дана Нұржігіттің бұл хабары тағы бір осындай науқаншылдыққа және іштен жау іздеуге айнала ма?
Ажар Ибраева, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
