Қытайлық “қайта тәрбиелеу лагерінің” барлық қасіретін басынан өткерген этникалық қазақ қызы Гүлзира Әуелханның тарихы саяси интеграция және Пекинге тәуелділік орнаған жағдайда Қазақстанды не күтіп тұрғаны туралы ойлануға мәжбүр етеді.
Гүлзира Әуелхан Қытайдың Іле-Қазақ автономиялық облысында дүниеге келген. 2014 жылы ол кіші қызы және күйеуімен бірге Қазақстанға көшіп келді. Аспан асты елінде әйелдің үлкен қызы мен әкесі қалды.
2017 жылы Әуелхан сол кезде қатты ауырып жатқан әкесімен кездесу үшін, Қытайға оралуға шешім қабылдады. Алайда ол оны көре алмады. Шекарада оны қытайлық тәртіп сақшылары ұстап, паспортын алып, “қайта тәрбиелеу лагеріне” жеткізеді. Қстаудың себебін оған ешкім түсіндірмейді.
Лагерьге келген кезде әйелге арнайы киім кигізіп, бұдан былай Аспан асты елінің басшысы Си Цзиньпинге табынып, қытай тілін үйренетінін айтты.
Әуелханмен бірге лагерде ұйғырлар мен қазақтарды қосқанда 800-ге жуық әйел болды. Таңертең олар сабаққа барып, кешке өмір сүруге жағдай жасалмаған, жиіркенішті жатақханаларға қамалды. Сонымен қатар, әйелдер бір жағында ұйықтады, өйткені адамдар көп, орын аз.
Әрине, мекемеде жазалау шаралары болды. Егер әйелдер байқаусызда жөтеліп немесе қолдарын қозғалтса, онда олардың басына таяқпен ұрады. Тағы бір жаза – қозғалыс кезінде қысатын кісенмен орындыққа байлау болды.
Кейде оны лагерьге әкелген полицейлермен кездесуге алып баратын. Онда Әуелханды мекемеге жеткізгені үшін тәртіп сақшыларына алғыс айтуға мәжбүреген.
Бірнеше айдан кейін тұтқындалған әйелдерге белгісіз дәрі еге бастады, ол көпшілігінің етеккірін тоқтатты. Сонымен қатар, осы дәріден кейін әйелдер туыстарын ұмытып, тек тамақ туралы ойлайтын болды.
Бір күні Гүлзира Әуелхан кейбір әйелдерді жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрлейтінін естиді. Оны бұл жағдайдан неке туралы куәлігі құтқарған, өйткені зорлық-зомбылыққа тек жесірлер мен ажырасқандар ұшырады.
15 айдан кейін Әуелхан лагерьден босатылды, бірақ оған Қазақстанға оралуға рұқсат етілмеді. Оны зауытқа жұмысқа жіберді, анасы сияқты “қайта тәрбиелеу лагерінде” болған, үлкен қызы да сонда жұмыс істеді.
Нәтижесінде әйел шыдай алмай, жұбайымен байланысып, оған басынан өткеннің бәрін айтты. Полицейлер оның күйеуімен сөйлескенін біліп қойып, Гүлзира Әуелхан мен оның қызын жертөлеге қамап, оларды түрлі әдіс қолданып азаптаған.
Азаптаудан кейін, таңертең қазақ полицейі Әуелханмен және оның қызымен кездесіп, тыйым салынған ұйымда жұмыс істегендерін айтты. Сондай-ақ ол жақын арада елге оралуға мүмкіндік боалады деп уәде береді.
Қазір Гүлзира Әуелхан Қазақстанда. Ол үйге оралғанына қуанышты. Алайда, Қытайдың “қайта тәрбиелеу лагерінде” көрген қасіреттері туралы ол бір кез де ұмытпайды.
Әуелханның айтқандарының бәрін ескере отырып, Пекинге тәуелді болатын болсақ, бізді де құртып, халықты қысқартып, ханьдықтарды әкеледі деп сеніммен айтуға болады. Шын мәнінде, қытайлық компаниялар тарапынан Қазақстан мен Орталық Азияны экономикалық басып алу белсенді жүріп жатыр.
Көрші Қытай провинциясында не болып жатқанына мән беру керек екенін қосқым келеді. Аспан асты еліндегі қазақтардың тағдыры туралы айтып, дабыл соғғу керек.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін.
